Ana Sayfa
/
Kararlar
/
Adana Su ve Kanalizasyon İdaresi Genel Müdürlüğü
/
2017/466116-İçme Suyu Temin Sisteminin İşletilmesi, Bakım-Onarım ve Adana İli Genel Dezenfeksiyon İşleri Hizmet Alımı
Bilgi
İKN
2017/466116
Başvuru Sahibi
Koruma Klor Alkali San. ve Tic. A.Ş.
İdare
Adana Su ve Kanalizasyon İdaresi Genel Müdürlüğü
İşin Adı
İçme Suyu Temin Sisteminin İşletilmesi, Bakım-Onarım ve Adana İli Genel Dezenfeksiyon İşleri Hizmet Alımı
KAMU İHALE KURULU KARARI
Toplantı No
Gündem No
Karar Tarihi
Karar No
: 2017/064
: 39
: 13.12.2017
: 2017/UH.II-3340
BAŞVURU SAHİBİ:
Koruma Klor Alkali San. ve Tic. A.Ş.,
İHALEYİ YAPAN İDARE:
Adana Su ve Kanalizasyon İdaresi Genel Müdürlüğü,
BAŞVURUYA KONU İHALE:
2017/466116 İhale Kayıt Numaralı “İçme Suyu Temin Sisteminin İşletilmesi, Bakım-Onarım
ve Adana İli Genel Dezenfeksiyon İşleri Hizmet Alımı” İhalesi
KURUM TARAFINDAN YAPILAN İNCELEME:
Adana Su ve Kanalizasyon İdaresi Genel Müdürlüğü tarafından 02.11.2017 tarihinde
açık ihale usulü ile gerçekleştirilen “İçme Suyu Temin Sisteminin İşletilmesi, Bakım-Onarım
ve Adana İli Genel Dezenfeksiyon İşleri Hizmet Alımı” ihalesine ilişkin olarak Koruma Klor
Alkali San. ve Tic. A.Ş.nin 16.10.2017 tarihinde yaptığı şikâyet başvurusunun, idarenin
20.10.2017 tarihli yazısı ile reddi üzerine, başvuru sahibince 30.10.2017 tarih ve 59472 sayı
ile Kurum kayıtlarına alınan 30.10.2017 tarihli dilekçe ile itirazen şikâyet başvurusunda
bulunulmuştur.
Başvuruya ilişkin olarak 2017/2731 sayılı itirazen şikâyet dosyası kapsamında yapılan
inceleme neticesinde esas inceleme raporu tanzim edilmiştir.
KARAR:
Esas inceleme raporu ve ekleri incelendi.
İtirazen şikâyet dilekçesinde özetle,
1) Demir III klorür, mayi klor ve sodyum hipoklorit kimyasalları için birim fiyat teklif
cetvelinde ayrı satır açılmış olmasına karşın ihalenin kısmi teklife açılmadığı, teklif
vermelerine engel olan söz konusu düzenlemenin 4734 sayılı Kamu İhale Kanunu’nun 5’inci
maddesinde yer alan temel ilkelere aykırı olduğu,
2) Sodyum hipoklorit ile mayi klor kimyasalları biyosidal ürünler kapsamında
olduğundan Biyosidal Ürünler Yönetmeliği uyarınca ihale dokümanında ürün ruhsatlarının
istenilmesi gerektiği,
3) İhale konusu kimyasallar Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı tarafından
belirlenen orta ve yüksek teknolojili sanayi ürünleri arasında bulunmasına rağmen 4734 sayılı
Kanun’un 63’üncü maddesinde yer verilen hükümlere aykırı olarak ihale dokümanında bahse
konu ürünler için yerli malı teklif eden istekliler lehine fiyat avantajı sağlanacağına yönelik
düzenlemelere yer verilmediği iddialarına yer verilmiştir.
Başvuru sahibinin iddialarının değerlendirilmesi sonucunda aşağıdaki hususlar tespit
edilmiştir.
KAMU İHALE KURULU KARARI
Toplantı No
Gündem No
Karar Tarihi
Karar No
: 2017/064
: 39
: 13.12.2017
: 2017/UH.II-3340
1) Başvuru sahibinin 1’inci iddiasına ilişkin olarak:
4734 sayılı Kamu İhale Kanunu’nun “İhalelere yönelik başvurular” başlıklı 54’üncü
maddesinde “İhale sürecindeki hukuka aykırı işlem veya eylemler nedeniyle bir hak kaybına
veya zarara uğradığını veya zarara uğramasının muhtemel olduğunu iddia eden aday veya
istekli ile istekli olabilecekler, bu Kanunda belirtilen şekil ve usul kurallarına uygun olmak
şartıyla şikayet ve itirazen şikayet başvurusunda bulunabilirler.” hükmü,
İhalelere Yönelik Başvurular Hakkında Yönetmelik’in “Başvuru Süreleri” başlıklı
6’ncı maddesinin birinci fıkrasında, “İdareye şikayet süresi; ihale sürecindeki şikayete konu
işlem veya eylemlerin farkına varıldığı veya farkına varılmış olması gerektiği tarihi izleyen
günden itibaren Kanunun 21 inci maddesinin birinci fıkrasının (b) ve (c) bentlerine göre
yapılan ihalelere yönelik başvurularda beş gün, diğer hallerde on gündür.” hükmü,
Aynı Yönetmelik’in “Sürelerle ilgili genel esaslar” başlıklı 7’nci maddesinde ise,
“Süreler;
a) İlana yönelik başvurularda ilk ilan tarihini,
b) Ön yeterlik veya ihale dokümanının ilana yansımayan hükümleri için dokümanın
satın alındığı tarihi, belli istekliler arasında ihale usulü ile yapılan danışmanlık hizmet alımı
ihalelerinde ihale dokümanının teslim alındığı tarihi, zeyilnameye yönelik başvurularda ise
zeyilnamenin bildirildiği tarihi,
…
izleyen günden itibaren başlar.
(2) Tatil günleri sürelere dahildir. Sürenin son gününün tatil gününe rastlaması
halinde, süre tatil gününü izleyen ilk iş gününün bitimine kadar uzar. Ancak, ilan ile ön
yeterlik veya ihale dokümanına yönelik şikayet başvurularının, ihale veya son başvuru
tarihinden üç iş günü öncesine kadar yapılması zorunludur.” hükmü yer almaktadır.
Başvuru sahibinin iddialarının, ihale dokümanının 27.09.2017 tarihli ilana yansıyan
düzenlemelerine yönelik olduğu anlaşılmış olup, yukarıda aktarılan Yönetmelik hükümleri
uyarınca şikâyetin en geç 09.10.2017 tarihi mesai saati bitimine kadar yapılması gerektiği,
dolayısıyla 16.10.2017 tarihinde idareye yapılan başvurunun süre yönünden uygun olmadığı
anlaşılmıştır. Bu itibarla başvuru sahibinin söz konusu iddiasının süre yönünden reddi
gerektiği sonucuna varılmıştır.
2) Başvuru sahibinin 2’nci iddiasına ilişkin olarak:
Hizmet Alımı İhaleleri Uygulama Yönetmeliği’nin “Aday veya isteklinin mesleki
faaliyetini sürdürdüğünü ve teklif vermeye yetkili olduğunu gösteren belgeler” başlıklı
38’inci maddesinin dördüncü fıkrasında “İhale konusu işin yerine getirilmesi için alınması
zorunlu olan ve ilgili mevzuatında o iş için özel olarak düzenlenen sicil, izin, ruhsat vb.
belgelerin adaylar veya istekliler tarafından sunulmasına ilişkin hükümlere, ilan ve ön
yeterlik şartnamesi veya idari şartnamede yer verilir. İş ortaklarının her birinin söz konusu
belgeleri ayrı ayrı sunması, konsorsiyumda ise her bir ortağın kendi kısmına ilişkin belgeleri
sunması zorunludur.” hükmü,
31.12.2009 tarihli ve 27449 sayılı 4. Mükerrer Resmi Gazete’de yayımlanan Biyosidal
KAMU İHALE KURULU KARARI
Toplantı No
Gündem No
Karar Tarihi
Karar No
: 2017/064
: 39
: 13.12.2017
: 2017/UH.II-3340
Ürünler Yönetmeliği’nin “Tanımlar” başlıklı 4’üncü maddesinde “…c) Biyosidal ürün: Bir
veya birden fazla aktif madde içeren, kullanıma hazır hâlde satışa sunulmuş, kimyasal veya
biyolojik açıdan herhangi bir zararlı organizma üzerinde kontrol edici etki gösteren veya
hareketini kısıtlayan, uzaklaştıran, zararsız kılan, yok eden aktif maddeleri ve müstahzarları,
…
ğ) Kurum: Türkiye Halk Sağlığı Kurumunu,
h) Liste-A: Ürün tipi tanımlanmış ve biyosidal ürünlerde kullanımına geçici olarak
izin verilen mevcut aktif maddeleri gösteren ve Kurumca hazırlanıp, Kurumun internet
sitesinde yayımlanan listeyi,
ı) Liste I: Biyosidal ürünlerde kullanımı serbest olan aktif maddeleri gösteren ve
Kurumca hazırlanıp, Kurumun internet sitesinde yayımlanan listeyi,
i) Liste-IA: Düşük riskli olarak kabul edilen aktif maddeleri gösteren ve Kurumca
hazırlanıp, Kurumun internet sitesinde yayımlanan listeyi,
j) Liste-IB: Temel madde olarak kabul edilen aktif maddeleri gösteren ve Kurumca
hazırlanıp, Kurumun internet sitesinde yayımlanan listeyi…” hükmü,
Anılan Yönetmelik’in “Biyosidal ürünlerin piyasaya arzı” başlıklı 5’inci maddesinde
“(1) Biyosidal ürünlerin piyasaya arz edilebilmesi için aşağıdaki koşulların sağlanması
zorunludur.
a) Biyosidal ürünlerin Kurum tarafından bu Yönetmelikte belirlenmiş usullere göre
ruhsatlandırılmış veya tescil edilmiş olması,
b) Ruhsatlandırma ve tescil için belirlenmiş koşullara ve bu Yönetmelikte
sınıflandırma, etiketleme, ambalajlama, güvenlik bilgi formları ve biyosidal ürünlerin
reklamlarına ilişkin belirlenmiş koşullara uygun olması,
c) Biyosidal amaçlı kullanılacak bir temel maddenin piyasaya arzı için, bu temel
maddenin, Liste-IB’de listelenmiş olması ve 27 nci maddenin dördüncü fıkrasına uygun
olması.
(2) 31 ve 32 nci maddelere uygun olarak araştırma ve geliştirme amacıyla piyasaya
arz edilen biyosidal ürünler bakımından birinci fıkranın (a) ve (b) bentleri uygulanmaz.
(3) Kurum; 23, 24 ve 25 inci maddelere göre bir ruhsat veya tescili gözden geçirebilir,
değiştirebilir veya iptal edebilir ve ürünlerin piyasadan toplatılması için geçici süreler
belirleyebilir.
(4) Çok toksik, toksik, kanserojen kategori 1 veya 2, mutajen kategori 1 veya 2, üreme
sistemine toksik kategori 1 veya 2 olarak sınıflandırılmış biyosidal ürünler yalnız profesyonel
kullanıcılar için piyasaya arz edilir. Bu biyosidal ürünler halk tarafından kullanılamaz ve
halkın satın alabileceği şekilde satışa sunulamaz.” hükmü yer almaktadır.
Yapılan incelemede, Biyosidal Ürünler Yönetmeliği’nin “Biyosidal Ürün Tipleri ve
Bunların Tanımları” başlıklı 5 no’lu ekinde içme suyu dezenfektanlarının “1. ana grup:
dezenfektanlar ve genel biyosidal ürünler” kapsamında 5. ürün tipi olarak belirlendiği tespit
edilmiştir.
İdari Şartname’nin “İhaleye katılabilmek için gereken belgeler ve yeterlik kriterleri”
başlıklı 7’nci maddesinde “7.1. İsteklilerin ihaleye katılabilmeleri için aşağıda sayılan
belgeleri teklifleri kapsamında sunmaları gerekir:
…
h) Bu bent boş bırakılmıştır.
KAMU İHALE KURULU KARARI
Toplantı No
Gündem No
Karar Tarihi
Karar No
: 2017/064
: 39
: 13.12.2017
: 2017/UH.II-3340
…
7.5. Mesleki ve teknik yeterliğe ilişkin belgeler ve bu belgelerin taşıması gereken
kriterler:
…
7.5.4. İsteklinin teklifi kapsamında sunması gerektiği teknik şartnamede belirtilen
belgeler…” düzenlemesi bulunmaktadır.
Açık İhale Usulü İle İhale Edilen Hizmet Alımlarında Uygulanacak Tip İdari
Şartname’nin “İhaleye katılabilmek için gereken belgeler ve yeterlik kriterleri” başlıklı
7.1’inci maddesinin h) bendine ilişkin 9 no’lu dipnotunda “İhale konusu işin yerine
getirilmesi için alınması zorunlu olan ve ilgili mevzuatında o iş için özel olarak düzenlenen
sicil, izin, ruhsat vb. belgeler bu bentte sayılacak, aksi halde “h) Bu bent boş bırakılmıştır”
yazılacaktır.” düzenlemesine yer verilmiştir.
İhale konusu işe ait Özel Teknik Şartname ve ekleri incelendiğinde,
Mayi Klor Özel Teknik Şartnamesi’nin “Konu ve Kapsam” başlıklı 1’inci maddesinde
“Bu şartname; Adana Büyükşehir Belediyesi, Adana Su ve Kanalizasyon İdaresi (ASKİ)
Genel Müdürlüğü, Çevre Koruma ve Kontrol Dairesi Başkanlığı, İçme Suyu Arıtma Tesisinde
kullanılacak mayi klor çözeltisinin temini konularını kapsamaktadır.” düzenlemesinin,
Sodyum Hipoklorit Çözeltisi Özel Teknik Şartnamesi’nin “Konu ve Kapsam” başlıklı
1’inci maddesinde ise “Bu şartname; Adana Büyükşehir Belediyesi, Adana Su ve
Kanalizasyon İdaresi (ASKİ) Genel Müdürlüğü, Çevre Koruma ve Kontrol Dairesi
Başkanlığınca içme suyu dezenfeksiyonunda kullanılmak üzere temin edilecek sodyum
hipokloritin teknik ve genel özelliklerini kapsamaktadır.” düzenlemesinin yer aldığı tespit
edilmiştir.
Biyosidal Ürünler Yönetmeliği’nin yukarıda yer verilen hükümleri uyarınca şikâyete
konu mayi klor ile sodyum hipoklorit çözeltilerinin biyosidal ürünler içerisinde olup olmadığı
ve söz konusu ürünlerin piyasa arzı için ruhsatlandırılma zorunluluğu bulunup bulunmadığı
hususlarında 08.11.2017 tarihli ve 27058 sayılı yazı ile Sağlık Bakanlığı Türkiye Halk Sağlığı
Kurumundan bilgi talep edilmiştir.
30.11.2017 tarihinde Kurum kayıtlarına alınan E.6134 sayılı cevabi yazıda,
“…Biyosidal Ürünler Yönetmeliği’nin eklerinde yer alan Liste A, Liste I ve Liste I/A’da ürün
tipi 5 içme suyu dezenfektanları için belirlenen aktif maddeleri içermesi kaydı ile “içme suyu
dezenfektanları” Kurumumuzca ruhsatlandırılmaktadır.
İlgi yazınızda bahsedilen “sodyum hipoklorit” listelerde izinli bir aktif madde olması
sebebi ile içme suyu dezenfeksiyon amaçla kullanılacaksa Kurumumuzdan ürün tipi 5
biyosidal ürün ruhsatı almak zorundadır. “Mayi klor” çözeltileri de aynı şekilde içme suyu
dezenfeksiyonu kullanım amacına sahipse Kurumumuzca ürün tipi 5 biyosidal ürün ruhsatı
almak zorundadır.” bilgilerine yer verildiği görülmüştür.
4734 sayılı Kamu İhale Kanunu’nun “İhaleye katılımda yeterlik kuralları” başlıklı
10’uncu maddesinde işin niteliğine göre madde kapsamında sayılan bilgi/belgelerden
hangilerinin yeterlik değerlendirilmesinde kullanılacağının ihale dokümanında ve ihale/ön
KAMU İHALE KURULU KARARI
Toplantı No
Gündem No
Karar Tarihi
Karar No
: 2017/064
: 39
: 13.12.2017
: 2017/UH.II-3340
yeterliğe ilişkin ilan veya davet belgelerinde belirtileceğinin ve Hizmet Alımı İhaleleri
Uygulama Yönetmeliği’nin “Aday veya isteklinin mesleki faaliyetini sürdürdüğünü ve teklif
vermeye yetkili olduğunu gösteren belgeler” başlıklı 38’inci maddesinin dördüncü fıkrasında
o iş için özel olarak düzenlenen sicil, izin, ruhsat vb. belgelerin adaylar veya istekliler
tarafından sunulmasına ilişkin hükümlere, ilan ve ön yeterlik şartnamesi veya idari
şartnamede yer verileceğinin hüküm altına alındığı anlaşılmaktadır.
Yapılan incelemede, idarece iddia konusu biyosidal ürün ruhsatlarına dair ihale
ilanında ve İdari Şartname’de herhangi bir düzenleme öngörülmediği, böylece anılan
ruhsatların ihalede yeterlik kriteri olarak belirlenmediği görülmüş olup, idarenin belirlemediği
bir yeterlik kriterinin ihalede yeterlik kriteri olarak belirlenmesi gerektiği anlayışının idarenin
takdir yetkisine müdahale anlamına geleceği, ayrıca Hizmet Alımı İhaleleri Uygulama
Yönetmeliği’nin 38’inci maddesinin dördüncü fıkrasında yer verilen hükümler ile idarelere
ihale konusu iş için özel olarak düzenlenen ruhsatları yeterlik kriteri olarak isteme
zorunluluğu getirilmediği, anılan düzenleme ile söz konusu belgelerin yeterlik kriteri olarak
belirlenmesi halinde ilgili düzenlemelere ilanda ve ihale dokümanının hangi bölümlerinde yer
verilmesi gerektiğinin hüküm altına alındığı, kaldı ki Türkiye Halk Sağlığı Kurumu’nun
cevabi yazısından anlaşıldığı üzere iddia konusu sodyum hipoklorit ile mayi klor
kimyasallarının mevcut ihaledeki kullanımından ötürü biyosidal ürün kapsamına girdikleri ve
bu ürünlerin piyasaya arzı için zaten gerekli olan ruhsatların ilgili mevzuat gereğince tedarik
edilmesi gerektiğinin açık olduğu, diğer bir ifadeyle mevcut ihalede yeterlik kriteri olarak
öngörülmemiş olan biyosidal ürün ruhsatlarının ilgili mevzuat gereğince edinilmesinin
gerektiği ve yeterlik kriteri olarak düzenlenmemesinin bu ruhsatlarının edinimi zorunluluğunu
ortadan kaldırmadığı anlaşıldığından başvuru sahibinin iddiasının yerinde olmadığı sonucuna
varılmıştır.
3) Başvuru sahibinin 3’üncü iddiasına ilişkin olarak:
4734 sayılı Kamu İhale Kanunu’nun “Yerli istekliler ile ilgili düzenlemeler” başlıklı
63’üncü maddesinde “İhalelere sadece yerli isteklilerin katılması ile yerli istekliler ve yerli
malı teklif eden istekliler lehine fiyat avantajı tanınmasına ilişkin olarak aşağıdaki
düzenlemeler esas alınır:
a) Yaklaşık maliyeti eşik değerin altında kalan ihalelerde sadece yerli isteklilerin
katılabileceğine ilişkin düzenleme yapılabilir.
b) Hizmet alımı ve yapım işi ihalelerinde yerli istekliler lehine % 15 oranına kadar
fiyat avantajı sağlanabilir.
c) Mal alımı ihalelerinde yerli malı teklif eden istekliler lehine, %15 oranına kadar
fiyat avantajı sağlanabilir. Ancak Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı tarafından ilgili kurum
ve kuruluşların görüşleri alınarak orta ve yüksek teknolojili sanayi ürünleri arasından
belirlenen ve Kurum tarafından ilan edilen listede yer alan malların ihalelerinde, yerli malı
teklif eden istekliler lehine %15 oranında fiyat avantajı sağlanması mecburidir. Yerli yazılım
ürünü teklif eden istekliler lehine de %15 oranında fiyat avantajı sağlanması mecburidir.
…
e) Yerli malı belirlenmesine ilişkin usul ve esaslar Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı
tarafından ilgili kurum ve kuruluşların görüşleri alınarak belirlenir. İsteklilerce teklif edilen
malın yerli malı olduğu, bu usul ve esaslara uygun olarak düzenlenen yerli malı belgesi ile
belgelendirilir.
KAMU İHALE KURULU KARARI
Toplantı No
Gündem No
Karar Tarihi
Karar No
: 2017/064
: 39
: 13.12.2017
: 2017/UH.II-3340
f) Ortak girişimlerin yerli istekli sayılabilmesi için bütün ortaklarının yerli istekli
olması gereklidir.” hükmü,
Hizmet Alımı İhaleleri Uygulama Yönetmeliği’nin “Yerli istekliler lehine fiyat
avantajı uygulanan ihalelerde ekonomik açıdan en avantajlı teklifin belirlenmesi” başlıklı
62’nci maddesinde “(1) Yerli istekliler lehine fiyat avantajı sağlanacağı belirtilen ihalelerde,
% 15 oranına kadar idari şartnamede belirtilen fiyat avantajı da uygulanmak suretiyle
ekonomik açıdan en avantajlı teklif belirlenir.
(2) Yerli istekliler lehine uygulanacak fiyat avantajı, yabancı isteklilerin teklif ettikleri
bedellere, bu bedeller üzerinden ihale dokümanında belirlenen fiyat avantajı oranı
uygulanarak bulunacak tutar eklenmek suretiyle hesaplanır. Ortakları arasında yabancı
gerçek ve/veya tüzel kişi bulunan ortak girişimler bu fiyat avantajından yararlanamaz…”
hükmü bulunmaktadır.
İdari Şartname’nin “Ekonomik açıdan en avantajlı teklifin belirlenmesi” başlıklı
35’inci maddesinde “35.1. Bu ihalede ekonomik açıdan en avantajlı teklif, teklif edilen
fiyatların en düşük olanıdır.
…
35.2. Ekonomik açıdan en avantajlı teklifin birden fazla istekli tarafından verilmiş
olması halinde; Hizmet Alımı İhaleleri Uygulama Yönetmeliğinin 63 üncü maddesinin birinci
fıkrasında düzenlenen kriterler sırasıyla dikkate alınarak ekonomik açıdan en avantajlı teklif
belirlenir.
…
35.4. Yerli istekliler lehine fiyat avantajı uygulanması:
35.4.1. Tekliflerin değerlendirilmesinde yerli istekliler lehine fiyat avantajı
uygulanmayacaktır.” düzenlemesi bulunmaktadır.
Yukarıda aktarılan mevzuat hükümlerinden hizmet alımı ile yapım işi ihalelerinde
yerli istekliler lehine % 15 oranına kadar fiyat avantajı sağlanabileceği, bununla birlikte
Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı tarafından belirlenen ve Kurum tarafından ilan edilen
orta ve yüksek teknolojili sanayi ürünleri listesinde yer alan malların ihalelerinde, yerli malı
teklif eden istekliler lehine %15 oranında fiyat avantajı sağlanmasının zorunlu olduğu
anlaşılmaktadır.
Şikâyete konu ihalenin bir hizmet alımı ihalesi olduğu ve buna bağlı olarak ihale
dokümanında yerli istekliler lehine fiyat avantajı uygulanmaması yönünde düzenleme
yapıldığı, diğer taraftan hizmet alımı olarak ihale edilen bir işte yerli malı teklif eden
istekliler lehine fiyat avantajı uygulanmasına imkân bulunmadığı anlaşıldığından başvuru
sahibinin iddiasının yerinde olmadığı neticesine ulaşılmıştır.
Açıklanan nedenlerle, 4734 sayılı Kanun'un 65'inci maddesi uyarınca bu kararın tebliğ
edildiği veya tebliğ edilmiş sayıldığı tarihi izleyen 30 gün içerisinde Ankara İdare
Mahkemelerinde dava yolu açık olmak üzere,
Anılan Kanun'un 54'üncü maddesinin onbirinci fıkrasının (c) bendi gereğince itirazen
şikâyet başvurusunun reddine,
KAMU İHALE KURULU KARARI
Toplantı No
Gündem No
Karar Tarihi
Karar No
: 2017/064
: 39
: 13.12.2017
: 2017/UH.II-3340
Oybirliği ile karar verildi.