Ana Sayfa / Kararlar / Adıyaman Aile Çalışma ve Sosyal Hizmetler İl Müdürlüğü / 2019/544286-80 Yıl Zih Eng Reh Merk Müd, Kadın Konuk Evi Müdürlüğü ve Safvan Çocuk Evleri Sitesi Müdürlüğüne Mamul Yemek Hizmet Alımı (1. ve 3. Kısım)
Bilgi
İKN
2019/544286
Başvuru Sahibi
Uslusan Gıda Turizm Temizlik Tarım İnşaat Tekstil Akaryakıt San. ve Tic. Ltd. Şti.
İdare
Adıyaman Aile Çalışma ve Sosyal Hizmetler İl Müdürlüğü
İşin Adı
80 Yıl Zih Eng Reh Merk Müd, Kadın Konuk Evi Müdürlüğü ve Safvan Çocuk Evleri Sitesi Müdürlüğüne Mamul Yemek Hizmet Alımı (1. ve 3. Kısım)
KAMU İHALE KURULU KARARI  
Toplantı No  
Gündem No  
Karar Tarihi  
Karar No  
: 2020/008  
: 12  
: 26.02.2020  
: 2020/UH.II-398  
BAŞVURU SAHİBİ:  
Uslusan Gıda Turizm Temizlik Tarım İnşaat Tekstil Akaryakıt San. ve Tic. Ltd. Şti.,  
İHALEYİ YAPAN İDARE:  
Adıyaman Aile Çalışma ve Sosyal Hizmetler İl Müdürlüğü,  
BAŞVURUYA KONU İHALE:  
2019/544286 İhale Kayıt Numaralı “80 Yıl Zih Eng Reh Merk Müd, Kadın Konuk Evi  
Müdürlüğü ve Safvan Çocuk Evleri Sitesi Müdürlüğüne Mamul Yemek Hizmet Alımı”  
İhalesi (1. ve 3. Kısım)  
KURUM TARAFINDAN YAPILAN İNCELEME:  
Adıyaman Aile Çalışma ve Sosyal Hizmetler İl Müdürlüğü tarafından 09.12.2019  
tarihinde açık ihale usulü ile gerçekleştirilen “80 Yıl Zih Eng Reh Merk Müd, Kadın Konuk  
Evi Müdürlüğü ve Safvan Çocuk Evleri Sitesi Müdürlüğüne Mamul Yemek Hizmet Alımı”  
ihalesine ilişkin olarak Uslusan Gıda Turizm Temizlik Tarım İnşaat Tekstil Akaryakıt San. ve  
Tic. Ltd. Şti.nin 21.01.2020 tarihinde yaptığı şikâyet başvurusunun, idarenin 22.01.2020  
tarihli yazısı ile reddi üzerine, başvuru sahibince 29.01.2020 tarih ve 4940 sayı ile Kurum  
kayıtlarına alınan 29.01.2020 tarihli dilekçe ile itirazen şikâyet başvurusunda bulunulmuştur.  
Başvuruya ilişkin olarak 2020/207 sayılı itirazen şikâyet dosyası kapsamında yapılan  
inceleme neticesinde esas inceleme raporu tanzim edilmiştir.  
KARAR:  
Esas inceleme raporu ve ekleri incelendi.  
İtirazen şikâyet dilekçesinde özetle, ihalenin 80. Yıl Zihinsel Engelliler Eğitim  
Merkezi Müdürlüğü ve Safvan Çocuk Evleri Sitesi Müdürlüğü kısımlarına teklif veren  
isteklilerin tekliflerinin aşırı düşük olduğu, söz konusu isteklilerin açıklamalarının mevzuata  
uygun olmadığı iddialarına yer verilmiştir.  
Başvuru sahibinin iddialarının değerlendirilmesi sonucunda aşağıdaki hususlar tespit  
edilmiştir.  
4734 sayılı Kamu İhale Kanunu’nun “Aşırı düşük teklifler” başlıklı 38’inci  
maddesinde “İhale komisyonu verilen teklifleri değerlendirdikten sonra, diğer tekliflere veya  
idarenin tespit ettiği yaklaşık maliyete göre teklif fiyatı aşırı düşük olanları tespit eder. Bu  
teklifleri reddetmeden önce, belirlediği süre içinde teklif sahiplerinden teklifte önemli  
olduğunu tespit ettiği bileşenler ile ilgili ayrıntıları yazılı olarak ister.  
İhale komisyonu;  
a) İmalat sürecinin, verilen hizmetin ve yapım yönteminin ekonomik olması,  
b) Seçilen teknik çözümler ve teklif sahibinin mal ve hizmetlerin temini veya yapım  
işinin yerine getirilmesinde kullanacağı avantajlı koşullar,  
c) Teklif edilen mal, hizmet veya yapım işinin özgünlüğü,  
gibi hususlarda yapılan yazılı açıklamaları dikkate alarak, aşırı düşük teklifleri değerlendirir.  
Bu değerlendirme sonucunda, açıklamaları yeterli görülmeyen veya yazılı açıklamada  
bulunmayan isteklilerin teklifleri reddedilir.hükmü,  
KAMU İHALE KURULU KARARI  
Toplantı No  
Gündem No  
Karar Tarihi  
Karar No  
: 2020/008  
: 12  
: 26.02.2020  
: 2020/UH.II-398  
Hizmet Alımı İhaleleri Uygulama Yönetmeliği’nin “Aşırı düşük teklifler” başlıklı  
59’uncu maddesinde “(1) İhale komisyonu verilen teklifleri değerlendirdikten sonra Kurum  
tarafından belirlenen yönteme göre sınır değeri hesaplar.  
(2) Aşırı düşük teklif tespit ve değerlendirme işlemlerine ilişkin olarak, ihale ilanı ve  
dokümanında belirtilmek kaydıyla, üçüncü, dördüncü ve beşinci fıkralardaki koşullar  
çerçevesinde aşağıdaki seçeneklerden bir tanesi kullanılır.  
a) Sınır değerin altında olan teklifler ihale komisyonunca aşırı düşük teklif olarak  
tespit edilir ve bu teklif sahiplerinden Kurum tarafından belirlenen kriterlere göre teklifte  
önemli olduğu tespit edilen bileşenler ile ilgili ayrıntılar yazılı olarak istenir. İhale  
komisyonu;  
1)Verilen hizmetin ekonomik olması,  
2)Seçilen teknik çözümler ve teklif sahibinin işin yerine getirilmesinde kullanacağı  
avantajlı koşullar,  
3)Teklif edilen hizmetin özgünlüğü,  
gibi hususlarda yapılan yazılı açıklamaları dikkate alarak aşırı düşük teklifleri değerlendirir.  
Bu değerlendirme sonucunda, açıklamaları yeterli görülmeyen veya yazılı açıklamada  
bulunmayan isteklilerin teklifleri reddedilir.  
b) İhale, aşırı düşük teklif tespit ve değerlendirme işlemleri yapılmaksızın  
sonuçlandırır.  
c) Aşırı düşük teklif sınır değerinin altında teklif sunan isteklilerin teklifi açıklama  
istenmeksizin reddedilir.  
(3) Yaklaşık maliyeti Kanunun 8 inci maddesinde öngörülen eşik değerin yarısına eşit  
veya bu değerin üzerinde olan ihalelerde, ikinci fıkranın (a) bendinin kullanılması zorunludur.  
(4) Yaklaşık maliyeti Kanunun 8 inci maddesinde öngörülen eşik değerin yarısına  
kadar olan, açık ihale, belli istekliler arasında ihale veya Kanunun 21’nci maddesinin (b), (c)  
ve (f) bentleri gereğince pazarlık usulü ile yapılan personel çalıştırılmasına dayalı olmayan  
hizmet alımı ihalelerinde, ikinci fıkranın (a), (b) veya (c) bendindeki seçeneklerden birinin  
kullanılması zorunludur,hükmü,  
Kamu İhale Genel Tebliği’nin “Hizmet alımı ihalelerinde sınır değer tespiti ve aşırı  
düşük tekliflerin değerlendirilmesi” başlıklı 79’uncu maddesinde “...79.2. İhale ilanında ve  
dokümanında teklifi sınır değerin altında kalan isteklilerden açıklama isteneceği belirtilen  
hizmet alımı ihalelerinde, aşırı düşük tekliflerin değerlendirilmesi aşamasında aşağıdaki  
düzenlemelere göre işlem tesis edilmesi gerekmektedir.  
79.2.1. Aşırı düşük tekliflere yönelik açıklama istenmesine ilişkin yazıda, isteklilerin  
yapacakları açıklamalara esas olacak önemli teklif bileşenlerinin, bütün istekliler için aynı  
unsurları içerecek şekilde belirtilmesi zorunludur. Aşırı düşük teklif açıklaması sunulması için  
isteklilere üç (3) iş gününden az olmamak üzere uygun bir süre verilir.  
79.2.2. İstekliler aşırı düşük olarak tespit edilen tekliflerini aşağıdaki yöntemleri  
kullanarak açıklayabilirler.  
79.2.2.1. Üçüncü Kişilerden Alınan Fiyat Teklifleri: Teklifi oluşturan maliyet  
bileşenlerine ilişkin üçüncü kişilerden fiyat teklifi alınması durumunda, öncelikli olarak fiyat  
teklifini veren kişiyle tam tasdik sözleşmesi yapan veya beyannamelerini imzalamaya yetkili  
olan meslek mensubu tarafından ilgisine göre teklife konu mal veya hizmet için maliyet tespit  
tutanağı (Ek-O.5) veya satış tutarı tespit tutanağı (Ek-O.6) düzenlenecektir. Tutanaklar fiyat  
teklifinin dayanağı olarak düzenlenecek olup, meslek mensubu tarafından muhafaza edilecek  
KAMU İHALE KURULU KARARI  
Toplantı No  
Gündem No  
Karar Tarihi  
Karar No  
: 2020/008  
: 12  
: 26.02.2020  
: 2020/UH.II-398  
ve fiyat teklifinin ekinde idareye verilmeyecektir. Ancak idare veya Kurum tarafından gerekli  
görülmesi halinde bu tutanaklar meslek mensubundan istenebilecektir.  
Maliyet tespit tutanağı dayanak alınarak fiyat teklifi sunulabilmesi için, fiyat teklifinin  
mamul/mala ilişkin olması halinde mamul/malın birim fiyatının, tutanakta tespit edilen  
ağırlıklı ortalama birim maliyetin altında olmaması; fiyat teklifinin hizmete ilişkin olması  
halinde ise bu hizmetin birim fiyatının, tutanakta tespit edilen toplam birim maliyetin altında  
olmaması, bu tespitin (Ek-O.5) formunda yapılması, fiyat teklifi üzerine meslek mensubu  
tarafından “Bu fiyat teklifindeki birim fiyatın, mükellefin yasal defter ve belgelerine göre  
tarafımca düzenlenerek onaylanan (.../.../...) tarih ve (…) sayılı maliyet tespit tutanağındaki  
ortalama/toplam birim maliyet tutarının altında olmadığını beyan ederim.” ibaresinin  
yazılarak imzalanması ve iletişim bilgileri de belirtilmek suretiyle kaşelenmesi/mühürlenmesi  
gerekmektedir.  
Satış tutarı tespit tutanağı dayanak alınarak fiyat teklifi sunulabilmesi için teklif  
edilen birim fiyatın, ilgili tutanakta tespit edilen ağırlıklı ortalama birim satış tutarının %  
80’inin altında olmaması, bu tespitin (Ek-O.6) formunda yapılması, fiyat teklifi üzerine  
meslek mensubu tarafından “Bu fiyat teklifindeki birim fiyatın, mükellefin yasal defter ve  
belgelerine göre tarafımca düzenlenerek onaylanan (.../.../...) tarih ve (…) sayılı satış tutarı  
tespit tutanağındaki ağırlıklı ortalama birim satış tutarının % 80’inin altında olmadığını  
beyan ederim.” ibaresinin yazılarak imzalanması ve iletişim bilgileri de belirtilmek suretiyle  
kaşelenmesi/mühürlenmesi gerekmektedir.  
Üçüncü kişilerden alınan fiyat tekliflerinin teklife konu alanda faaliyet gösterenlerden  
alınması gerekmekte olup, bu belgelerin ihale tarihinden önce düzenlenmiş olması zorunlu  
değildir.  
Kaşeleme işlemi 8.4 üncü maddede belirtilen özel kaşe kullanılmak suretiyle  
yapılabileceği gibi, bu kaşe dışında meslek mensubuna ilişkin bilgileri içeren kaşe  
kullanılmak suretiyle de yapılabilir.  
...  
79.2.2.3. Kamu Kurum ve Kuruluşları Tarafından İlan Edilen Fiyatlar: Teklifi  
oluşturan maliyet bileşenlerine ilişkin kamu kurum ve kuruluşları tarafından ilan edilmiş fiyat  
tarifeleri açıklama yöntemi olarak kullanılabilir. Bu usulle yapılmış açıklamanın geçerli  
olabilmesi için ilan edilen fiyatların ihalenin ilan/davet ile ihale tarihi arasında (ihale tarihi  
hariç) geçerli olması zorunludur.  
79.2.2.4. Ticaret Borsası Fiyatları: Teklifi oluşturan maliyet bileşenlerine ilişkin  
18/5/2004 tarihli ve 5174 sayılı Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği ile Odalar ve Borsalar  
Kanununun 51 inci maddesinin (c) bendi uyarınca borsa idaresi tarafından düzenlenen ve  
ilgili malın ihale tarihinden önceki son 12 ayın herhangi bir işlem gününde gerçekleşen  
ortalama fiyatını gösteren belge ile açıklama yapılabilir.  
79.2.2.5. Toptancı Hal Fiyatları: Teklifi oluşturan maliyet bileşenlerine ilişkin  
11/3/2010 tarihli ve 5957 sayılı Sebze ve Meyveler ile Yeterli Arz ve Talep Derinliği Bulunan  
Diğer Malların Ticaretinin Düzenlenmesi Hakkında Kanun uyarınca faaliyet gösteren  
toptancı hali idaresi tarafından düzenlenen ve ilgili malın ihale tarihinden önceki son 12 ayın  
herhangi bir işlem gününe ait ortalama fiyatını gösteren belge ile açıklama yapılabilir.  
...  
79.2.2.7. İsteklinin Kendi Ürettiği, Aldığı veya Sattığı Mallara İlişkin Fiyatlar: Teklifi  
oluşturan maliyet bileşenlerine ilişkin olarak isteklinin kendi ürettiği, aldığı veya sattığı  
mallara ait fiyatların kullanılması durumunda, istekliyle tam tasdik sözleşmesi yapan veya  
KAMU İHALE KURULU KARARI  
Toplantı No  
Gündem No  
Karar Tarihi  
Karar No  
: 2020/008  
: 12  
: 26.02.2020  
: 2020/UH.II-398  
beyannamelerini imzalamaya yetkili olan meslek mensubu tarafından ilgisine göre aşırı düşük  
teklif açıklamasına konu mal için düzenlenen maliyet/satış tutarı tespit tutanağı (Ek-O.7) ile  
açıklama yapılabilir.  
Maliyetler dayanak alınarak yapılan açıklamanın geçerli olabilmesi için teklif edilen  
birim fiyatın, ilgili tutanakta (Ek-O.7) tespit edilen ağırlıklı ortalama birim maliyetin altında  
olmaması ve isteklinin son veya bir önceki geçici vergi beyanname döneminde ihale konusu  
işte kullanılmasını öngördüğü mal miktarının en az yarısı kadar alım yapmış olması gerekir.  
Satışlar dayanak alınarak yapılan açıklamanın geçerli olabilmesi için teklif edilen birim  
fiyatın, ilgili tutanakta (Ek-O.7) tespit edilen ağırlıklı ortalama birim satış tutarının %  
80’inin altında olmaması ve malın ticaretinin isteklinin faaliyet alanında olması gerekir.  
İsteklinin son veya bir önceki geçici vergi beyanname döneminde 4734 sayılı Kanun  
kapsamındaki idarelere açıklama konusu mala ilişkin satış yapmış ve satılan malın idarece  
kabul edilmiş olması durumunda, maliyet/satış tutarı tespit tutanağı (Ek-O.7) sunulmasına  
gerek bulunmayıp sadece söz konusu satışa ilişkin fatura örnekleri veya bu örneklerin noter,  
YMM, SMMM ya da vergi dairesince onaylı suretleri ile de belgelendirme yapılabilir.  
Kaşeleme işlemi 8.4 üncü maddede belirtilen özel kaşe kullanılmak suretiyle yapılabileceği  
gibi, bu kaşe dışında meslek mensubuna ilişkin bilgileri içeren kaşe kullanılmak suretiyle de  
yapılabilir.  
...  
79.2.3. Meslek mensubu; üçüncü kişilerden alınan fiyat teklifi üzerindeki beyanın ve  
emsal bedel beyanı ile Ek-O.5, Ek-O.6 ve Ek-O.7 numaralı tutanaklardaki bilgilerin  
doğruluğundan sorumludur. Meslek mensubu ibaresinden Yeminli Mali Müşavirler veya  
Serbest Muhasebeci Mali Müşavirler anlaşılır”  
79.2.4. Ek-O.5, Ek-O.6 ve Ek-O.7 numaralı tutanakların son veya bir önceki geçici  
vergi beyanname dönemine ilişkin olarak düzenlenmesi zorunludur. Son veya bir önceki geçici  
vergi beyanname döneminin tespitinde; 4734 sayılı Kanunun 21 inci maddesinin birinci  
fıkrasının (a), (d) ve (e) bentlerine göre pazarlık usulü ile yapılan ihalelerde ilk yazılı fiyat  
tekliflerinin alındığı tarih, diğer ihale usulleri ile yapılan ihalelerde ise ihale tarihi esas  
alınır.  
Örneğin; 11.1.2014 tarihinde açık ihale usulü ile yapılan ihalede son geçici vergi  
beyanname dönemi “Ekim-Kasım-Aralık 2013”, 15.7.2014 tarihinde açık ihale usulü ile  
yapılan ihalede son geçici vergi beyanname dönemi “Nisan-Mayıs-Haziran 2014” tür.  
79.2.5. İşletme hesabına göre defter tutuluyor olması durumunda; yukarıda belirtilen  
tutanaklar, işletme hesabı defteri ve işletme hesap özeti kayıtlarına göre düzenlenir.  
79.2.6. Malzemeli yemek hizmet alımı ihalelerinde aşırı düşük tekliflerin  
değerlendirilmesinde kullanılmak üzere teknik şartnamede asgari iki haftalık örnek menü  
düzenlemesi yapılır ve bu menüde yer alan yemeklerin içerikleri ile çiğ girdi miktarları  
belirtilir.  
Bu ihalelerde; teklifi aşırı düşük bulunan istekli öncelikle “ana girdi”, “işçilik” ve  
“yardımcı gider” oranlarının belirtildiği Malzemeli Yemek Sunumu Hesap Cetvelini (Ek- H.4)  
hazırlayarak açıklaması kapsamında sunar. Açıklamanın geçerli kabul edilebilmesi için  
“(Ana Girdi Maliyeti+İşçilik Maliyeti)/Toplam Teklif Tutarı” oranının 0,80’den az ve  
0,95’den çok olmaması gerekir. Oran belirtmeyen veya belirttiği oran 0,80’den az veya  
0,95’den çok olan isteklilerin teklifleri reddedilir.  
Bu maddede yer alan ana girdi ibaresi kapsamında, kırmızı et; beyaz et; balık;  
işlenmiş et ürünleri (sucuk, salam, sosis, kavurma gibi); kuru gıdalar (pirinç, bulgur, nohut,  
mercimek, kuru fasulye gibi); sebze; meyve; toz şeker, süt; yoğurt, ayran; yağ ürünleri  
KAMU İHALE KURULU KARARI  
Toplantı No  
Gündem No  
Karar Tarihi  
Karar No  
: 2020/008  
: 12  
: 26.02.2020  
: 2020/UH.II-398  
(ayçiçek yağı, zeytinyağı, tereyağı) kahvaltı malzemeleri (peynir, zeytin, yumurta, reçel, bal  
gibi); pet su, ekmek açıklama yapılacak unsurlar olarak dikkate alınır. İdarenin ihale  
dokümanında bu girdilerin dışında ana girdi niteliğinde malzeme içeren yemek öğünü  
düzenlemesi durumunda aşırı düşük teklif açıklama yazısında açıklama istenecek unsurlar  
arasında bu malzemelerin de belirtilmesi zorunludur. Bu çerçevede, isteklinin beyan ettiği  
orana uygun teklif sunması durumunda, yemek pişirilmesi için gerekli enerji giderleri  
(doğalgaz, LPG gibi), temizlik malzemeleri, su, sigorta giderleri, ilaçlama ve hijyen sağlama  
giderleri, bakım onarım, amortisman, nakliye, sözleşme giderleri ve genel giderler, portör  
muayenesi ve tali çiğ girdiler (tuz, baharat, tatlandırıcı vb.) gibi unsurlar “yardımcı girdiler”  
başlığında değerlendirilir ve bu unsurlar için açıklama sunulması gerekmez.  
Örneğin; 1.000 öğün yemek alımı için çıkılan bir ihalede, birim fiyat olarak 5 TL  
teklif veren bir isteklinin, 5.000 TL olan toplam teklif bedelinin aşırı düşük olarak  
değerlendirilmesi ve istekli tarafından sunulan Malzemeli Yemek Sunumu Hesap Cetvelinde  
“(Ana Girdi Maliyeti+İşçilik Maliyeti)/Toplam Teklif Tutarı” oranının 0,90 olarak  
belirtilmesi halinde, teklifin 4.500 TLsinin ana çiğ girdi ile işçilik toplamını içerdiği kabul  
edilir ve isteklinin sadece bu kısma ilişkin açıklama yapması gerekir. Teklifin 500 TL’lik  
kısmının ise yardımcı giderlere ilişkin olduğu kabul edildiğinden, bu kısma ilişkin açıklama  
yapılması gerekmemektedir.  
Malzemeli yemek alımı ihalelerinde, kırmızı et; beyaz et; balık; kuru gıdalar (pirinç,  
bulgur, nohut, mercimek, kuru fasulye gibi); sebze; meyve maliyetlerinin tevsiki amacıyla  
üçüncü kişilerden alınan fiyat teklifleri kullanılamaz. Ancak 79.2.2 nci maddede yer alan  
diğer yöntemlerden herhangi biri ile açıklama yapılmasının fiilen mümkün olmadığının  
anlaşıldığı durumlarda, üçüncü kişilerden alınan fiyat teklifleri ile açıklama yapılabilir.  
Malzemeli yemek alımı ihalelerinde sadece iki haftalık örnek menüdeki ana girdiler ve işçilik  
giderleri dikkate alınarak açıklama yapılmalıdır. İsteklilerin örnek menüdeki girdiler ve işçilik  
gideri kullanılarak teklif ettikleri birim fiyatı açıklamaları gerekmekte olup toplam miktar ve  
tutar açıklaması yapılmayacaktır. Örneğin normal kahvaltı, diyet kahvaltı, ara öğün, normal  
yemek ve diyet yemek gibi birim fiyatları içeren bir ihalede, isteklilerin teklif ettikleri birim  
fiyatı; örnek menüyü ve bu menünün üretimi için gerekli işçilik tutarını kullanarak tevsik  
etmeleri durumunda açıklama uygun kabul edilecektir.  
...  
79.3. İdarelerin aşırı düşük teklif tespit ve değerlendirilmesine ilişkin aşağıdaki  
düzenlemeleri de dikkate almaları gerekmektedir.  
79.3.1. Teklifi aşırı düşük olarak tespit edildikten sonra yukarıdaki yöntemlere göre  
usulüne uygun açıklama yapan isteklilerin teklifleri geçerli kabul edilir. Hayatın olağan  
akışına veya ticari gereklere aykırılık gibi nedenlerle teklifler reddedilemez.  
79.3.2. 79.2.2 nci maddede yer alan yöntemlerden herhangi biri ile açıklama  
yapılmasının fiilen mümkün olmadığının anlaşıldığı durumlarda, istekli tarafından gerekçesi  
belirtilmek suretiyle, ilgili mevzuatına göre ihale tarihinden önceki son 12 ay içinde  
düzenlenen açıklamaya elverişli diğer bilgi ve belgeler kullanılarak da açıklama yapılabilir.  
79.3.3. Kurumca hazırlanan “İşçilik Hesaplama Modülü” ne (www.ihale.gov.tr)  
adresinden ulaşılabilecek olup, personel çalıştırılmasına dayalı hizmet alımı ihalelerinde  
tekliflerin değerlendirilmesi bağlamında sözleşme ve genel giderler dahil asgari işçilik  
maliyeti hesabında işçilik hesaplama modülünün kullanılması zorunludur.  
...  
79.3.5. Personel çalıştırılmasına dayalı olmayan hizmet alımlarına ilişkin yapılan  
aşırı düşük teklif açıklamasında, sözleşme giderleri ve genel giderlerin % 4 oranında  
KAMU İHALE KURULU KARARI  
Toplantı No  
Gündem No  
Karar Tarihi  
Karar No  
: 2020/008  
: 12  
: 26.02.2020  
: 2020/UH.II-398  
hesaplanması söz konusu olmayacak, sözleşme giderleri ilgili mevzuatına göre hesaplanmak  
suretiyle açıklama yapılacaktır.açıklaması yer almaktadır.  
İdari Şartname’nin 2’nci maddesinde incelemeye konu ihalenin adı “Malzemeli  
Mamul Yemek” olarak, ihale konusu işin türü ve miktarı “80.yıl. Zih. Eng Müd 18715  
Kahvaltı, 24902 Öğle Yemeği, 21211 Akşam Yemeği, 33580 Ara Öğün ve 1380 Özel Gün  
Menüsü Kadın Konuk Evi Müd 8400 Kahvaltı, 8400 Öğle Yemeği, 8400 Akşam Yemeği, 7200  
Ara Öğün ve 480 Özel Gün Menüsü Safvan Çocuk Evleri Sitesi Müd.:14647 Kahvaltı, 19497  
Öğle Yemeği, 14385 Akşam Yemeği, 24090 Ara Öğün, 990 Özel Gün Menüsü.” olarak  
belirtilmiştir.  
Şikâyet konusunun ihalenin 80. Yıl Zihinsel Engelliler Eğitim Merkezi Müdürlüğü  
isimli birinci kısmı ile Safvan Çocuk Evleri Sitesi Müdürlüğü isimli üçüncü kısmına ilişkin  
olduğu, birinci kısımda teklif fiyatı sınır değerin altında olduğu tespit edilen Urfa Damak  
Gıda Yem. Tem. San. ve Tic. Ltd. Şti.- Sunum Tem. Org. ve Haz. Yemek Hiz. Ltd. Şti. Ortak  
Girişimi’nden aşırı düşük teklif açıklaması istenildiği, 20.01.2020 tarihli ihale komisyonu  
kararı ile ihalenin söz konusu kısmının açıklaması uygun bulunan Urfa Damak Gıda Yem.  
Tem. San. ve Tic. Ltd. Şti.- Sunum Tem. Org. ve Haz. Yemek Hiz. Ltd. Şti. Ortak Girişimi  
üzerinde bırakıldığı, başvuru sahibi Uslusan Gıda Turizm Temizlik Tarım İnşaat Tekstil  
Akaryakıt San. ve Tic. Ltd. Şti.nin ekonomik açıdan en avantajlı ikinci teklif olarak  
belirlendiği, üçüncü kısımda teklif fiyatları sınır değerin altında olduğu tespit edilen Yaşar  
Sofra Gıda Tem. İnş. Pet. Elk. Elektronik Hay. Tar. Ür. San. ve Tic. Ltd. Şti. ile Maraş Damak  
Yem. Gıda Tem. İnş. Taş. Hay. San. ve Tic. Ltd. Şti.den aşırı düşük teklif açıklaması  
istenildiği, 20.01.2020 tarihli ihale komisyonu kararı ile Yaşar Sofra Gıda Tem. İnş. Pet. Elk.  
Elektronik Hay. Tar. Ür. San. ve Tic. Ltd. Şti.nin açıklama sunmadığından değerlendirme dışı  
bırakıldığı, ihalenin söz konusu kısmının açıklaması uygun görülen Maraş Damak Yem. Gıda  
Tem. İnş. Taş. Hay. San. ve Tic. Ltd. Şti. üzerinde bırakıldığı, başvuru sahibi Uslusan Gıda  
Turizm Temizlik Tarım İnşaat Tekstil Akaryakıt San. ve Tic. Ltd. Şti.nin ise ekonomik açıdan  
en avantajlı ikinci teklif olarak belirlendiği görülmüştür.  
İdari Şartname’nin “Teklif fiyata dahil olan giderler” başlıklı 25’inci maddesinde  
“25.3. Teklif fiyata dahil olan diğer giderler aşağıda belirtilmiştir:  
25.3.1. 1.KISIM: KADIN KONUKEVİ MÜDÜRLÜĞÜ için verilecek teklife esas  
olmak üzere;  
Malzeme Dâhil Yemek Hazırlama ve Dağıtım Hizmet Alımına İlişkin Kahvaltı, Ara  
Öğün, Ana Öğün, Özel Gün Menüsü Giderleri:  
Yemek Yüklenici firma Mutfağında pişirilecek olup kuruluş mutfağında dağıtım ve  
servis edilecektir. Yemeklerin taşınması ile ilgili masraflar teklif edilen fiyata dahildir.  
1-3 yaş sabah kahvaltısı 1200 adet,1-3 yaş öğle yemeği 1200 adet,1-3 yaş akşam  
yemeği 1200 adet,1-3 yaş ara öğün 2400 adet,1-3 yaş özel gün menüsü 120 adet teklif  
fiyata dahildir.  
4-6 yaş sabah kahvaltısı 1200 adet,4-6 yaş grubu öğle yemeği 1200 adet,4-6 yaş  
grubu akşam yemeği 1200 adet ,4-6 yaş grubu ara öğün 2400 adet ,4-6 yaş grubu özel gün  
menüsü 120 adet,teklif fiyata dahildir.  
7-12 yaş gerubu sabah kahvaltısı 1200 adet,7-12 yaş grubu öğle yemeği 1200 adet,7-  
12 yaş grubu akşam yemeği 1200 adet,7-12 yaş grubu ara öğün 2400 adet ,7-12 yaş grubu  
özel gün menüsü 120 adet teklif fiyata dahildir.  
KAMU İHALE KURULU KARARI  
Toplantı No  
Gündem No  
Karar Tarihi  
Karar No  
: 2020/008  
: 12  
: 26.02.2020  
: 2020/UH.II-398  
18+ yaş grubu sabah kahvaltısı 4800 adet,18+ yaş grubu öğle yemeği 4800 adet, 18+  
yaş grubu t akşam yemeği 4800 adet, 18+ yaş grubu özel gün menüsü 120 adet teklif  
fiyata dahildir.  
...  
2.KISIM : 80. YIL BAKIM VE REHABİLİTASYON MERKEZİ MÜDÜRLÜĞÜ için  
verilecek teklife esas olmak üzere ;  
...  
Malzeme Dâhil Yemek Hazırlama ve Dağıtım Hizmet Alımına İlişkin Kahvaltı, Ara  
Öğün, Ana Öğün ve Özel Gün Menüsü Giderleri:  
80.Yıl Bakım ve Rehabilitasyon Merkezi Müdürlüğü Mutfağında pişirilecek ve servis  
edilecek.  
13+yaş grubu sabah kahvaltısı 18715 adet,13+ yaş grubu öğle yemeği  
24902 adet,13+ yaş grubu için akşam yemeği 21211 adet, 13+yaş grubu ara öğün  
33580 adet,13+ yaş grubu özel gün menüsü 1380 adet teklif fiyata dahildir.  
...  
25.3.2. İşçilik ücreti, yemek, yol ve giyecek giderleri:  
Yemeklerin kuruluşta pişirildiği ve bu hizmetin sunulması işiyle ilgili olarak fiilen  
çalışan personelin tüm mesaisini kuruluşta geçirdiği hallerde, hizmetin sunulmasıyla ilgili ;  
80.Yıl Bakım ve Rehabilitasyon Merkezi Müdürlüğünde görev yapacak personele  
Yemeklerin kuruluşta pişirildiği ve bu hizmetin sunulması işiyle ilgili olarak aylık (26)  
gün üzerinden bir gün için brüt 5,00-TL (Beş Türk Lirası) nakdi yol ücreti ödenecek olup,  
ücret bordrosunda gösterilecektir. Fiilen çalışan personelin tüm mesaisini kuruluşta geçirdiği  
hallerde, hizmetin sunulmasıyla görevli;  
(1) aşçı,  
(1) aşçı yardımcısı,  
(1) servis elemanı,  
(1) bulaşıkçı personelin,  
işçilik giderleri [(işçi ücreti, sigorta prim giderleri, yemek, yol, giyim, ulusal bayram  
ve genel tatil günlerinde çalışma (62 gün)] için firma elemanına çalışılan her gün için günlük  
ücretine ilaveten ayrıca bir günlük ücret ödenecek olup teklif fiyata dâhildir.  
Teknik Şartnamede belirtilen giyecek yüklenici firma tarafından personele ayni olarak  
verilecektir. Teklif fiyata dahildir.  
25.3.3. Malzeme giderleri:  
Öğünlerde kullanılacak tüm malzeme ve teknik şartname de belirtilen malzemeler  
firmaca karşılanacaktır.  
Yemeğin taşınması için thermobox veya ısı üreten kapalı araba, kapak, strech,  
alüminyum folyo, teklif fiyata dâhildir.  
25.3.4. Diğer giderler:  
İçme suyu, yemeğin özelliğine göre ketçap, mayonez, limon, sirke, çeşitli baharatlar,  
temizlik malzemeleri, plastik çöp torbası, bebek, yaşlı, hasta veya diyetlilerin yiyeceklerinin  
hazırlanması amacıyla oluşturulan özel beslenme birimi için süt, pirinç unu, sebze, meyve, et,  
LPG dolum masrafları, yemek numunelerinin mikrobiyolojik analizi, yemek imalatı servis ve  
temizliği, kullanılacak malzeme, iş kazası ve hijyene ilişkin personelin eğitimi, idarenin  
demirbaşında bulunan ve yüklenici firmaya teslim edilecek her türlü ekipmanın bakım ve  
onarımı, yüklenici firma tarafından temin edilecek makine ve teçhizat, ilaçlama, yemeğin  
yapımında kullanılacak elektrik, su, doğalgaz ile nakliye, ihale ve sözleşmeye ilişkin damga  
vergileri ve Kamu İhale Kurum payı teklif fiyata dahildir  
KAMU İHALE KURULU KARARI  
Toplantı No  
Gündem No  
Karar Tarihi  
Karar No  
: 2020/008  
: 12  
: 26.02.2020  
: 2020/UH.II-398  
3.KISIM : SAFVAN ÇOCUK EVLERİ SİTESİ MÜDÜRLÜĞÜ için verilecek teklife  
esas olmak üzere ;  
...  
Malzeme Dâhil Yemek Hazırlama ve Dağıtım Hizmet Alımına İlişkin Kahvaltı, Ara  
Öğün, Ana Öğün ve Özel Gün Menüsü Giderleri:  
Safvan çocuk evleri sitesi Müdürlüğü Mutfağında pişirilecek ve servis edilecek.  
7-12 yaş grubu sabah kahvaltısı 5475 adet,7-12 yaş grubu öğle yemeği 5475 adet,7-12  
yaş grubu akşam yemeği 5475 adet,7-12 yaş grubu ara öğün 10950 adet ,7-12 yaş grubu özel  
gün menüsü 450 adet teklif fiyata dahildir.  
18+ yaş grubu sabah kahvaltısı 9172 adet,18+ yaş grubu öğle yemeği 14022 adet,  
18+ yaş grubu akşam yemeği 8910 adet, 18+ yaş grubu özel gün menüsü 540 adet teklif  
fiyata dahildir.  
...  
25.3.2. İşçilik ücreti, yemek, yol ve giyecek giderleri:  
Yemeklerin kuruluşta pişirildiği ve bu hizmetin sunulması işiyle ilgili olarak fiilen  
çalışan personelin tüm mesaisini kuruluşta geçirdiği hallerde, hizmetin sunulmasıyla ilgili ;  
Safvan çocuk evleri sitesi Müdürlüğünde görev yapacak personele  
Yemeklerin kuruluşta pişirildiği ve bu hizmetin sunulması işiyle ilgili olarak aylık (26)  
gün üzerinden bir gün için brüt 5,00-TL (Beş Türk Lirası) nakdi yol ücreti ödenecek olup,  
ücret bordrosunda gösterilecektir. Fiilen çalışan personelin tüm mesaisini kuruluşta geçirdiği  
hallerde, hizmetin sunulmasıyla görevli;  
(1) aşçı,  
(1) aşçı yardımcısı,  
(1) servis elemanı,  
(1) bulaşıkçı personelin,  
işçilik giderleri [(işçi ücreti, sigorta prim giderleri, yemek, yol, giyim, ulusal bayram  
ve genel tatil günlerinde çalışma (62 gün)] için firma elemanına çalışılan her gün için günlük  
ücretine ilaveten ayrıca bir günlük ücret ödenecek olup teklif fiyata dâhildir.  
Teknik Şartnamede belirtilen giyecek yüklenici firma tarafından personele ayni olarak  
verilecektir. Teklif fiyata dahildir.  
25.3.3. Malzeme giderleri:  
Öğünlerde kullanılacak tüm malzeme ve teknik şartname de belirtilen malzemeler  
firmaca karşılanacaktır.  
Yemeğin taşınması için thermobox veya ısı üreten kapalı araba, kapak, strech,  
alüminyum folyo, teklif fiyata dâhildir.  
25.3.4. Diğer giderler:  
İçme suyu, yemeğin özelliğine göre ketçap, mayonez, limon, sirke, çeşitli baharatlar,  
temizlik malzemeleri, plastik çöp torbası, bebek, yaşlı, hasta veya diyetlilerin yiyeceklerinin  
hazırlanması amacıyla oluşturulan özel beslenme birimi için süt, pirinç unu, sebze, meyve, et,  
LPG dolum masrafları, yemek numunelerinin mikrobiyolojik analizi, yemek imalatı servis ve  
temizliği, kullanılacak malzeme, iş kazası ve hijyene ilişkin personelin eğitimi, idarenin  
demirbaşında bulunan ve yüklenici firmaya teslim edilecek her türlü ekipmanın bakım ve  
onarımı, yüklenici firma tarafından temin edilecek makine ve teçhizat, ilaçlama, yemeğin  
yapımında kullanılacak elektrik, su, doğalgaz ile nakliye, ihale ve sözleşmeye ilişkin damga  
vergileri ve Kamu İhale Kurum payı teklif fiyata dahildir  
...  
25.5. Kısa vadeli sigorta prim oranları belirtilecektir.  
KAMU İHALE KURULU KARARI  
Toplantı No  
Gündem No  
Karar Tarihi  
Karar No  
: 2020/008  
: 12  
: 26.02.2020  
: 2020/UH.II-398  
bu iş için iş kazaları ve meslek hastalıkları sigorta pirim oranı %2 dir.düzenlemesi yer  
almaktadır.  
Şikâyete konu hususlara ilişkin olarak Teknik Şartname’de “7- Malzemeli yemek alımı  
ihalelerinde aşırı düşük tekliflerin açıklanmasının daha nesnel koşullar altında yapılmasının  
sağlanması amacıyla, Hizmet alımı İhaleleri Uygulama Yönetmeliği ile Mal Alımı İhaleleri  
Uygulama Yönetmeliği ve Kamu İhale Genel Tebliğinde yapılan ve 07.06.2014 tarih ve 29023  
sayılı Resmi Gazete de yayımlanan değişikliklere göre, malzemeli yemek alımı ihalelerinde  
web sitemizde yayınlanan Gıda Rasyonu’ndaki yemek çeşitlerinden seçilerek idarelerin iki  
haftalık menü düzenlemesi yapmaları zorunlu hale getirilmiş olup örnek iki haftalık menü  
aşağıda yer almaktadır.  
Aşağıda belirtilen 14 günlük yemek menüleri örnek olup Kuruluşlar tarafından  
isteklere göre değişiklik gösterilebilir...” düzenlemelerine yer verilmiştir.  
Yukarıda yer verilen hüküm ve açıklamalar birlikte değerlendirildiğinde, malzemeli  
yemek hizmet alımı ihalelerinde aşırı düşük tekliflerin değerlendirilmesinde kullanılmak  
üzere Teknik Şartname’de asgari iki haftalık örnek menü düzenlemesi yapılacağı ve bu  
menüde yer alan yemeklerin içerikleri ile çiğ girdi miktarlarının belirtileceği, teklifi aşırı  
düşük bulunan isteklilerin “ana girdi”, “işçilik” ve “yardımcı gider” oranlarının belirtildiği  
Malzemeli Yemek Sunumu Hesap Cetvelini (Ek-H.4) hazırlayarak açıklaması kapsamında  
sunması, bu açıklamanın geçerli kabul edilebilmesi için “(Ana Girdi Maliyeti+İşçilik  
Maliyeti)/Toplam Teklif Tutarı” oranının 0,80’den az ve 0,95’ten çok olmaması gerektiği, ana  
girdi ibaresi kapsamında, kırmızı et; beyaz et; balık; işlenmiş et ürünleri, kuru gıdalar, sebze,  
meyve, toz şeker, süt, yoğurt, ayran, yağ ürünleri, kahvaltı malzemeleri, pet su ve ekmeğin  
açıklama yapılacak unsurlar olarak dikkate alınması gerektiği, buna göre yemek pişirilmesi  
için gerekli enerji giderleri (doğalgaz, LPG gibi), temizlik malzemeleri, su, sigorta giderleri,  
ilaçlama ve hijyen sağlama giderleri, bakım onarım, amortisman, nakliye, sözleşme giderleri  
ve genel giderler, portör muayenesi ve tali çiğ girdiler (tuz, baharat, tatlandırıcı vb.) gibi  
unsurların “yardımcı girdiler” başlığı altında değerlendirileceği ve bu unsurlar için açıklama  
sunulmasının gerekmediği anlaşılmaktadır.  
İhale dokümanı düzenlemeleri uyarınca, teklifi sınır değerin altında kalan isteklilere  
09.12.2019 tarihinde gönderilen aşırı düşük teklif açıklama talep yazısında, teklif edilen birim  
fiyatın yapılan sınır değer hesaplamasına göre aşırı düşük teklif olarak değerlendirildiği, aşırı  
düşük teklif açıklamalarının ekte gönderilen 14 günlük yemek menüsüne göre 12.12.2019  
saat 12.00’ye kadar idareye teslim edilmesi gerektiği hususlarına yer verildiği görülmüştür.  
İdarece gönderilen ihale işlem dosyasının incelenmesi sonucunda, ihalenin 80. Yıl  
Zihinsel Engelliler Eğitim Merkezi Müdürlüğü isimli birinci kısmında aşırı düşük teklif  
açıklaması istenilen Urfa Damak Gıda Yem. Tem. San. ve Tic. Ltd. Şti.- Sunum Tem. Org. ve  
Haz. Yemek Hiz. Ltd. Şti. Ortak Girişimi tarafından sunulan açıklama yazısında,  
açıklamalarının Kamu İhale Genel Tebliği’nin 79’uncu maddesine uygun olarak hazırlandığı  
belirtilerek yazı ekinde menülerin maliyet bileşenlerine, ticaret borsa bültenlerine, işçilik  
maliyetine ilişkin belgelere ve Ek-O.7 maliyet/satış tutarı tespit tutanağına yer verilmiştir.  
Anılan isteklinin aşırı düşük teklif açıklamasının incelenmesi sonucunda, açıklama  
kapsamında, menülere uygun olarak hazırlanan ve “ana girdi”, “işçilik” ve “yardımcı gider”  
KAMU İHALE KURULU KARARI  
Toplantı No  
Gündem No  
Karar Tarihi  
Karar No  
: 2020/008  
: 12  
: 26.02.2020  
: 2020/UH.II-398  
oranlarının belirtildiği Malzemeli Yemek Sunumu Hesap Cetvellerinin (Ek-H.4) sunulduğu,  
söz konusu belgelerde “(Ana Girdi Maliyeti+İşçilik Maliyeti)/Toplam Teklif Tutarı” oranının  
0,80’den az ve 0,95’ten çok olmadığı, açıklama kapsamında ana girdilerin maliyetinin çeşitli  
il ve ilçelerin ticaret borsaları tarafından yayımlanan ilgili malın ihale tarihinden önceki son  
12 ayın herhangi bir işlem gününde gerçekleşen ortalama fiyatını gösteren belgelerle, Ankara  
ve İzmir Toptancı Hal İdaresi tarafından düzenlenen ve ilgili malın ihale tarihinden önceki  
son 12 ayın herhangi bir işlem gününe ait ortalama fiyatını gösteren belgeyle ve Ek-O.7  
maliyet/satış tutarı tespit tutanağı ile tevsik edildiği, sunulan Ek-O.7 belgesinin yukarıda  
aktarılan Tebliğin 79.2.2.7’nci maddesine uygun olduğu, işçilik maliyetinin de asgari işçilik  
hesaplama modülü esas alınarak hesaplandığı, istekli tarafından örnek menüdeki girdiler ve  
işçilik gideri kullanılarak menülere göre teklif edilen birim fiyatların açıklandığı tespit  
edilmiş olup, bu çerçevede söz konusu isteklinin açıklamasında mevzuata aykırılık  
bulunmadığı anlaşılmıştır. Başvuru sahibinin iddiası çerçevesinde yapılan inceleme  
sonucunda başvuru sahibinin iddiası uygun görülmemiştir.  
İhalenin Safvan Çocuk Evleri Sitesi Müdürlüğü isimli üçüncü kısmında aşırı düşük  
teklif açıklaması istenilen Maraş Damak Yem. Gıda Tem. İnş. Taş. Hay. San. ve Tic. Ltd. Şti.  
tarafından sunulan 12.12.2019 tarihli açıklama yazısında, sorgulama yazı ekinde gönderilen  
örnek menü ve gramajları esas alınarak açıklama yapıldığı, örnek menüde yer alan girdiler  
için tüm illerin ticaret borsalarından fiyat araştırılması yapıldığı, ticaret borsalarında  
bulunmayan girdiler için fiyat teklifi alındığı, yemek yapımı için gerekli enerji giderleri,  
dağıtım yapılacak araç giderleri, zehirlenmelere karşı sigorta giderleri, analiz ücretleri,  
temizlik giderleri ve tuz, kırmızı biber, karabiber vb. baharatlar ilgili mevzuata göre yardımcı  
gider olarak belirtildiğinden açıklama sunulmadığı, yine ilgili mevzuat gereğince tekliflerinin  
toplamı için değil örnek menüde yer alan girdiler için işçilik ve girdi maliyeti hesaplanarak  
açıklama yapıldığı belirtilmiştir.  
Anılan isteklinin aşırı düşük teklif açıklamasının incelenmesi sonucunda, açıklama  
kapsamında, Teknik Şartname’de ve sorgulama yazısı ekinde verilen iki haftalık örnek  
menüye uygun olarak hazırlanan ve “ana girdi”, “işçilik” ve “yardımcı gider” oranlarının  
belirtildiği Malzemeli Yemek Sunumu Hesap Cetvelinin (Ek-H.4) sunulduğu, söz konusu  
belgede “(Ana Girdi Maliyeti+İşçilik Maliyeti)/Toplam Teklif Tutarı” oranının 0,80’den az ve  
0,95’ten çok olmadığı (0,87), açıklama kapsamında ana girdilerin maliyetinin çeşitli il ve  
ilçelerin ticaret borsaları tarafından yayımlanan ilgili malın ihale tarihinden önceki son 12  
ayın herhangi bir işlem gününde gerçekleşen ortalama fiyatını gösteren belgelerle, İstanbul  
Toptancı Hal İdaresi tarafından düzenlenen ve ilgili malın ihale tarihinden önceki son 12 ayın  
herhangi bir işlem gününe ait ortalama fiyatını gösteren belgeyle, Ankara Halk Ekmek fiyat  
listesiyle ve 4 adet fiyat teklifi ile tevsik edildiği, yukarıda aktarılan Tebliğ’in 79.2.6’ncı  
maddesi uyarınca sunulan fiyat tekliflerinin yine Tebliğ’in 79.2.2.1’inci maddesinde yer alan  
şekil şartlarına uygun olduğu, işçilik maliyetinin de asgari işçilik hesaplama modülü esas  
alınarak hesaplandığı, istekli tarafından örnek menüdeki girdiler ve işçilik gideri kullanılarak  
menülere göre teklif edilen birim fiyatların açıklandığı tespit edilmiş olup, bu çerçevede söz  
konusu isteklinin açıklamasında mevzuata aykırılık bulunmadığı anlaşıldığından başvuru  
sahibinin iddiası uygun görülmemiştir.  
Açıklanan nedenlerle, 4734 sayılı Kanun'un 65'inci maddesi uyarınca bu kararın tebliğ  
edildiği veya tebliğ edilmiş sayıldığı tarihi izleyen 30 gün içerisinde Ankara İdare  
KAMU İHALE KURULU KARARI  
Toplantı No  
Gündem No  
Karar Tarihi  
Karar No  
: 2020/008  
: 12  
: 26.02.2020  
: 2020/UH.II-398  
Mahkemelerinde dava yolu açık olmak üzere,  
Anılan Kanun'un 54'üncü maddesinin onbirinci fıkrasının (c) bendi gereğince itirazen  
şikâyet başvurusunun reddine,  
Oybirliği ile karar verildi.