Ana Sayfa
/
Kararlar
/
Karayolları 1. Bölge Müdürlüğü
/
2023/515124-Karayolları 1 Bölge Müdürlüğü Sorumluluğundaki Çamlıca Gişeler - Edirne Batı Kavşağı Arasındaki Otoyollar (O-1,O-2,O-3,O-4) ve Bağlantı Yollarındaki Sanat Yapıları, Drenaj Sistemleri İle Sahalarının Temizlik, Bakım Onarım İşlerinin Yapılması
Bilgi
İKN
2023/515124
Başvuru Sahibi
Kadir Petrol Ürünleri İnş. Taş. Haf. Mad. San. ve Tic. Ltd. Şti.
İdare
Karayolları 1. Bölge Müdürlüğü
İşin Adı
Karayolları 1 Bölge Müdürlüğü Sorumluluğundaki Çamlıca Gişeler - Edirne Batı Kavşağı Arasındaki Otoyollar (O-1,O-2,O-3,O-4) ve Bağlantı Yollarındaki Sanat Yapıları, Drenaj Sistemleri İle Sahalarının Temizlik, Bakım Onarım İşlerinin Yapılması
KAMU İHALE KURULU KARARI
Toplantı No
Gündem No
Karar Tarihi
Karar No
: 2023/045
: 27
: 06.09.2023
: 2023/UY.I-1188
BAŞVURU SAHİBİ:
Kadir Petrol Ürünleri İnş. Taş. Haf. Mad. San. ve Tic. Ltd. Şti.,
İHALEYİ YAPAN İDARE:
Karayolları 1. Bölge Müdürlüğü,
BAŞVURUYA KONU İHALE:
2023/515124 İhale Kayıt Numaralı “Karayolları 1 Bölge Müdürlüğü Sorumluluğundaki
Çamlıca Gişeler - Edirne Batı Kavşağı Arasındaki Otoyollar (O-1,O-2,O-3,O-4) ve Bağlantı
Yollarındaki Sanat Yapıları, Drenaj Sistemleri İle Sahalarının Temizlik, Bakım Onarım
İşlerinin Yapılması” İhalesi
KURUM TARAFINDAN YAPILAN İNCELEME:
Karayolları 1. Bölge Müdürlüğü tarafından 19.06.2023 tarihinde açık ihale usulü ile
gerçekleştirilen “Karayolları 1 Bölge Müdürlüğü Sorumluluğundaki Çamlıca Gişeler - Edirne
Batı Kavşağı Arasındaki Otoyollar (O-1,O-2,O-3,O-4) ve Bağlantı Yollarındaki Sanat
Yapıları, Drenaj Sistemleri İle Sahalarının Temizlik, Bakım Onarım İşlerinin Yapılması”
ihalesine ilişkin olarak Kadir Petrol Ürünleri İnş. Taş. Haf. Mad. San. ve Tic. Ltd. Şti.nin
02.08.2023 tarihinde yaptığı şikâyet başvurusunun, idarenin 09.08.2023 tarihli yazısı ile reddi
üzerine, başvuru sahibince 17.08.2023 tarih ve 104895 sayı ile Kurum kayıtlarına alınan
17.08.2023 tarihli dilekçe ile itirazen şikâyet başvurusunda bulunulmuştur.
Başvuruya ilişkin olarak 2023/956 sayılı itirazen şikâyet dosyası kapsamında yapılan
inceleme neticesinde esas inceleme raporu tanzim edilmiştir.
KARAR:
Esas inceleme raporu ve ekleri incelendi.
İtirazen şikâyet dilekçesinde özetle,
1) İhale üzerinde bırakılan Namık Çebi İnşaat Yapı Taah. San. ve Tic. A.Ş. ile
ekonomik açıdan en avantajlı ikinci teklif Karfen İnş. San. Tur. Ene. ve Tic. A.Ş.- Standart
Ene. İnş. A.Ş. İş Ortaklığının teklif mektubunu imzalayan kişinin noter onaylı imza
beyannamesinin ve yönetimindeki görevliler ve ortakları ile ortaklık oranlarını gösterir
belgelerin teklif dosyasında sunulmadığı, anılan isteklilerin yönetici ortak ve ortaklık
oranlarına ilişkin bilgilerin EKAP’tan alınacağı, ancak EKAP’ta yer alan bilgilerin ise güncel
olmadığı, EKAP sistemine son pay durumunu gösterir pay defteri ve dayanağı yönetim
kurulu kararının yüklenmediği, tekliflerinin değerlendirme dışı bırakılması gerektiği,
2) a) İhale üzerinde bırakılan Namık Çebi İnşaat Yapı Taah. San. ve Tic. A.Ş.
tarafından sunulan aşırı düşük teklif açıklamasının uygun olmadığı, şöyle ki;
a.1) OB-1 poz numaralı iş kaleminin analiz formatında yer alan girdilerin toplamında
aritmetik hata yapıldığı, iş kalemindeki girdilerin toplamının 7,97 TL olarak hesaplandığı,
ancak reel toplama isteklinin öngördüğü kar eklendiğinde toplam tutarı aştığı,
a.2) 10.120.1157 poz numaralı motorlu çim biçme makinası analiz girdisi için kendi
malı olarak YMM raporu ile tevsikinin yapıldığı, Kamu İhale Genel Tebliği’nin 45.1.13.7’nci
maddesinde yer alan açıklamaya rağmen Ek-O.8 Stok Tespit Tutanağının sunulmadığı, en az
KAMU İHALE KURULU KARARI
Toplantı No
Gündem No
Karar Tarihi
Karar No
: 2023/045
: 27
: 06.09.2023
: 2023/UY.I-1188
üç tane çim biçme makinası (motorlu) için açıklama yapılması gerekirken sadece bir tanesi
için YMM raporunun düzenlendiği, rapor ekinde herhangi bir tevsik edici (fatura, katalog vb)
belge sunulmadığı,
a.3) Açıklama istenilen OB-16 poz numaralı iş kaleminin analiz girdilerinden Özel-
002 Özel Donanımlı Recycle Tipi Kombine aracı analiz girdisinin açıklaması kendi malı
olarak YMM raporu ile tevsik edildiği, ancak Kamu İhale Genel Tebliği’nin 45.1.13.7’nci
maddesinde yer alan açıklamaya rağmen Ek-O.8 Stok Tespit Tutanağının sunulmadığı, ayrıca
Özel 002 analiz girdisi için gerek Teknik Şartname’de gerekse analiz formatındaki
açıklamalara uygun özellikteki araca sahip olunmadığı, kendi malı olan aracın ruhsat ve
teknik özelliklerini gösterir uygun belge de sunulmadığı, aracın ruhsatında da bu teknik
özelliklerin yer almadığı, analiz formatında yer alan aracın özellikleri ile istekli tarafından
sunulan YMM raporunun uygunluk göstermediği ve bununla ilgili belge eklerinde ruhsatın
sunulmadığı,
b) Ekonomik açıdan en avantajlı ikinci teklif sahibi Karfen İnş. San. Tur. Ene. ve Tic.
A.Ş.- Standart Ene. İnş. A.Ş. İş Ortaklığı tarafından sunulan aşırı düşük teklif açıklamasının
uygun olmadığı, şöyle ki;
b.1) OB-1 poz numaralı iş kaleminin analiz formatında yer alan girdilerin toplamında
aritmetik hata yapıldığı, iş kalemindeki girdilerin toplamının 7,97 TL olarak hesaplandığı,
ancak reel toplama isteklinin öngördüğü kar eklendiğinde toplam tutarı aştığı,
b.2) Açıklama istenilen OB-16 iş kaleminin analiz girdilerinden Özel 002 Özel
Donanımlı Recycle tipi Kombine aracı analiz girdisinin açıklaması için Nurmak Araç Üstü
Mak. Oto. San. Tic. Ltd. Şti. firmasından fiyat teklifi aldığı, bu girdi için 1 adet satış
yapıldığı, ancak satış yapılan malın sadece aracın üst kısmı için olduğu, aracın tamamı için
satışın yapılmadığı, fatura kısmı incelendiğinde ve vergi dairesi tarafından teyit edildiğinde
satışı yapılan malın sadece aracın üst kısmı için olduğunun görüleceği, sunulan fiyat teklifinin
analiz formatına uygun olmadığı, aracın ruhsatında da bu teknik özelliklerin yer almadığının
görüleceği, diğer yandan istekli tarafından aracın fiyatı ayrı aracın üstü için ayrı fiyat
belirtmesinin araç ruhsat tesciline aykırı olduğu ve trafik kanununa aykırılık teşkil ettiği, Özel
002 girdisi için sunulan satış tutarı tespit tutanağının (Ek-O.6) mevzuata uygun
düzenlenmediği, fiyat teklifi ile uyumsuz (tarih, sayı ve içerik olarak) olduğu, eklerde sunulan
belgelerin eksik ve onaylı olmadığı, teklifinin reddedilmesi gerektiği iddialarına yer
verilmiştir.
A) Başvuru sahibinin iddialarının değerlendirilmesi sonucunda aşağıdaki hususlar
tespit edilmiştir.
1) Başvuru sahibinin 1’inci iddiasına ilişkin olarak:
Yapım İşleri İhaleleri Uygulama Yönetmeliği’nin “Aday veya isteklinin mesleki
faaliyetini sürdürdüğünü ve teklif vermeye yetkili olduğunu gösteren belgeler” başlıklı
38’inci maddesinde “(1) İhalelere katılacak aday veya istekliler tarafından,
a) Gerçek kişi olması halinde, elektronik ihaleler hariç, noter tasdikli imza
beyannamesinin,
b) Tüzel kişi olması halinde, elektronik ihaleler hariç, başvuru ya da teklif mektubunu
imzalayanın noter tasdikli imza beyannamesinin,
KAMU İHALE KURULU KARARI
Toplantı No
Gündem No
Karar Tarihi
Karar No
: 2023/045
: 27
: 06.09.2023
: 2023/UY.I-1188
teklif kapsamında sunulması zorunludur. Tüzel kişilerde; aday veya isteklilerin
yönetimindeki görevliler ile ilgisine göre, ortaklar ve ortaklık oranlarına (halka arz edilen
hisseler hariç)/üyelerine/kurucularına ilişkin bilgiler idarece EKAP’tan alınır. EKAP’a kayıtlı
olmayan yabancı aday/istekliler tarafından ise, ilgili ülke mevzuatı dikkate alınarak, belirtilen
hususlara ilişkin gerekli belgeler ihalede sunulur. Aday veya isteklilerin ihale tarihi itibarıyla
mesleki faaliyetlerini mevzuatı gereği ilgili odaya kayıtlı olarak sürdürmesi gerekmekte olup,
ihale üzerinde kalan isteklinin sözleşme imzalanmadan önce, bu durumu tevsik eden belgeleri
4734 sayılı Kanun ve ilgili mevzuat ile ön yeterlik ve ihale dokümanında yer alan
düzenlemelere uygun olarak sunması gerekmektedir.
(2) Vekaleten ihaleye katılma halinde; vekil adına düzenlenmiş, ihaleye katılmaya
ilişkin noter onaylı vekaletname ile elektronik ihaleler hariç vekilin noter tasdikli imza
beyannamesinin sunulması zorunludur.
(3) İş ortaklığında, iş ortaklığı beyannamesinin ve iş ortaklığını oluşturan gerçek veya
tüzel kişilerin her biri tarafından, ilgisine göre birinci fıkranın (a) ve (b) bentlerindeki
belgelerin ayrı ayrı verilmesi zorunludur. Konsorsiyumda ise konsorsiyum beyannamesinin ve
konsorsiyumu oluşturan gerçek veya tüzel kişilerin her biri tarafından, ilgisine göre birinci
fıkranın (a) ve (b) bentlerindeki belgelerin ayrı ayrı verilmesi zorunludur.
(4) İhale konusu işin yerine getirilmesi için alınması zorunlu olan ve ilgili
mevzuatında o iş için özel olarak düzenlenen sicil, izin, ruhsat vb. belgelerin adaylar veya
istekliler tarafından sunulmasına ilişkin hükümlere, ilan ve ön yeterlik şartnamesi veya idari
şartnamede yer verilir. İş ortaklarının her birinin söz konusu belgeleri ayrı ayrı sunması,
konsorsiyumda ise her bir ortağın kendi kısmına ilişkin belgeleri sunması zorunludur.”
hükmü,
Aynı Yönetmelik’in “Elektronik ihale” başlıklı 60/A maddesinde “… (9) İhale
dokümanında belirtilen geçici teminat mektubu, katılım belgeleri ve yeterlik kriterleri ile fiyat
dışı unsurlara ilişkin değerlendirme, istekliler tarafından beyan edilen bilgi ve belgelerden;
EKAP veya diğer kamu kurum ve kuruluşları ile kamu kurumu niteliğindeki meslek
kuruluşlarının internet sayfası üzerinden sorgulanarak temin veya teyit edilebilenler için,
sorgulama sonucunda elde edilen bilgiler; belirtilen yöntemle temin veya teyit edilemeyenler
için ise yeterlik bilgileri tablosunda beyan edilen bilgiler esas alınarak yapılır. Bu
değerlendirme sonucunda ihalede öngörülen şartları sağlamadığı anlaşılan teklifler
değerlendirme dışı bırakılır.…” hükmü,
Elektronik İhale Uygulama Yönetmeliği’nin “Gerçek ve tüzel kişilerin EKAP’a
kaydı” başlıklı 7’nci maddesinde “…(5) EKAP’a kayıtlı olan; gerçek kişilerin kendileri ile
vekil veya temsilcilerine; tüzel kişilerin kendileri, ilgisine göre, ortakları ve ortaklık oranları
(halka arz edilen hisseler hariç)/üyeleri/kurucuları, teklif veya başvuru mektubu ya da
sözleşme imzalamaya ve sözleşmenin yürütülmesi konusunda tüzel kişiliği temsile yetkili
yönetimindeki görevliler ile vekil veya temsilcilerine ilişkin aşağıda yer alan bilgileri EKAP’a
kaydetmeleri ve son başvuru veya ihale tarihinden ve sözleşme imzalamadan önce
güncellemeleri zorunludur. Bu kişilerin;
a) Gerçek kişi olması halinde adı, soyadı ve T.C. kimlik numarası ile varsa işletme adı
ve ticaret unvanı,
b) Tüzel kişi olması halinde ticaret unvanı, vergi kimlik numarası ile varsa işletme adı.
Tüzel kişilerde; yönetimdeki görevliler ile ilgisine göre, ortaklar ve ortaklık oranlarına (halka
arz edilen hisseler hariç)/üyelere/kuruculara ilişkin kayıt kapsamında ticaret sicil verileri esas
alınır. Ayrıca anonim şirketlerde (tek ortaklı şirketler hariç) ortaklar ve ortaklık oranlarının
kaydı kapsamında, beyan edilen kişilere ilişkin pay defteri ile dayanağı yönetim kurulu karar
KAMU İHALE KURULU KARARI
Toplantı No
Gündem No
Karar Tarihi
Karar No
: 2023/045
: 27
: 06.09.2023
: 2023/UY.I-1188
defterinin ilgili kısımları; şirket niteliğinde olmayan tüzel kişilerde ise üyelerin veya
kurucuların kaydı kapsamında Türkiye Ticaret Sicili Gazetelerinde yer almayan bilgileri
içeren belgelerin ilgili kısımları da taranarak EKAP’a yüklenir. Yabancı aday/istekliler
tarafından bu fıkrada istenen bilgi ve belgelerin beyan edilmesi/yüklenmesi bakımından, ilgili
ülke mevzuatındaki karşılıkları esas alınır.
(6) Bu madde kapsamında EKAP’a kaydedilen bilgilerin eksiksiz, doğru ve güncel
olması gerekmektedir. EKAP’a kayıtlı gerçek veya tüzel kişiler tarafından, beşinci fıkrada
belirtilen bilgilerde değişiklik yapılmasının gerektiği hallerde bu değişikliklerin, en geç
değişiklik tarihini izleyen 7 (yedi) gün içerisinde ancak her durumda son başvuru veya ihale
tarihinden önce, son başvuru veya ihale tarihinden sonra gerçekleşen değişikliklerin sözleşme
imzalanmadan önce güncellenerek EKAP’a kaydedilmesi zorunludur…” hükmü,
İdari Şartname’nin “İhaleye ilişkin bilgiler” başlıklı 3’üncü maddesinde “3.1.
a) İhale kayıt numarası: 2023/515124
b) İhale usulü: Açık ihale.
c) İhale (son teklif verme) tarihi ve saati: 19.06.2023
Saat: 10:00
ç) İhale komisyonunun toplantı yeri (e-tekliflerin açılacağı adres): Karayolları
1.Bölge Müdürlüğü(İhale Salonu) Hamidiye Mah. Kemerburgaz Cad. 34408
Kağıthane/İSTANBUL
-
3.2. Teklifler, ihale (son teklif verme) tarih ve saatine kadar EKAP üzerinden e-teklif
olarak sunulur. İhale (son teklif verme) saatine kadar EKAP'a yüklenemeyen teklifler
değerlendirmeye alınmaz.…” düzenlemesi,
Aynı Şartname’nin “İhaleye katılabilmek için gereken belgeler ve yeterlik kriterleri”
başlıklı 7’nci maddesinde “7.1. İsteklilerin ihaleye katılabilmeleri için aşağıda sayılan
belgeler ve yeterlik kriterleri ile fiyat dışı unsurlara ilişkin bilgileri e-teklifleri kapsamında
beyan etmeleri gerekmektedir.
a) Teklif vermeye yetkili olduğunu gösteren bilgiler;
…2) Tüzel kişilerde; isteklilerin yönetimindeki görevliler ile, ilgisine göre, ortaklar ve
ortaklık oranlarına (halka arz edilen hisseler hariç)/üyelerine/kurucularına ilişkin bilgiler
idarece EKAP'tan alınır.
…d) Vekaleten ihaleye katılma halinde, vekil adına düzenlenmiş, ihaleye katılmaya
ilişkin noter onaylı vekaletname.…” düzenlemesi yer almaktadır.
İhale üzerinde bırakılan istekli Namık Çebi İnşaat Yapı Taah. San. ve Tic. A.Ş.ye ait
yeterlik bilgileri tablosu incelendiğinde; anılan tablonun “Ortaklar ve Ortaklık
Oranlarına/Üyelerine/Kurucularına Ait Bilgiler” kısmında “Namık Çebi, 283****, 100,0000”
olduğu, “Yöneticilere Ait Bilgiler” kısmında “Namık Çebi, 283****, Yönetim Kurulu Üyesi”
beyanına yer verildiği, ayrıca EKAP üzerinden yapılan incelemede teklifi imzalayıp gönderen
kişinin de Namık Çebi olduğu, pay defteri ile şirket ana sözleşmesinin sermaye maddesine
ilişkin yönetim kurulu kararının ilgili kısımlarının taranarak EKAP’a kayıt edildiği
görülmüştür.
Ekonomik açıdan en avantajlı ikinci teklif Karfen İnş. San. Tur. Ene. ve Tic. A.Ş.-
Standart Ene. İnş. A.Ş. İş Ortaklığının pilot ortağı Karfen İnş. San. Tur. Ene. ve Tic. A.Ş.ye
ait yeterlik bilgileri tablosu incelendiğinde; anılan tablonun “Ortaklar ve Ortaklık
Oranlarına/Üyelerine/Kurucularına Ait Bilgiler” kısmında “Erkol Ülker, 320****, 52,000,
Fatih Öztürk, 354****, 16,000, Yılmaz Öztürk, 553****, 16,000, Evren Öztürk, 553****,
KAMU İHALE KURULU KARARI
Toplantı No
Gündem No
Karar Tarihi
Karar No
: 2023/045
: 27
: 06.09.2023
: 2023/UY.I-1188
16,000” olduğu, “Yöneticilere Ait Bilgiler” kısmında “Yılmaz Öztürk, 553****, Yönetim
Kurulu Üyesi, Fatih Öztürk, 354****, Yönetim Kurulu Üyesi, Evren Öztürk, 553****,
Yönetim Kurulu Üyesi, Erkol Ülker, 320****, Temsile Yetkili, İhsan Aliakar, 381****, Temsile
Yetkili” beyanına yer verildiği, ayrıca EKAP üzerinden yapılan incelemede pilot ortak adına
teklifi imzalayıp gönderen kişinin İhsan Aliakar olduğu, pay defteri ile dayanağı yönetim
kurulu karar defterinin ilgili kısımlarının taranarak EKAP’a kayıt edildiği görülmüştür.
Özel ortak Standart Ene. İnş. A.Ş.ye ait yeterlik bilgileri tablosu incelendiğinde; anılan
tablonun “Ortaklar ve Ortaklık Oranlarına/Üyelerine/Kurucularına Ait Bilgiler” kısmında
“Mustafa Öztürk, 553****, 49,000, İhsan Aliakar, 381****, 51,000” olduğu, “Yöneticilere
Ait Bilgiler” kısmında “Mustafa Öztürk, 553****, Yönetim Kurulu Üyesi” beyanına yer
verildiği, ayrıca EKAP üzerinden yapılan incelemede özel ortak adına teklifi imzalayıp
gönderen kişinin Mustafa Öztürk olduğu, pay defteri ile ortaklar ve ortaklık oranlarına ilişkin
bilginin yer aldığı bu hususlara ilişkin belgelerin taranarak EKAP’a kayıt edildiği
görülmüştür.
E-teklif alınmak suretiyle gerçekleştirilen başvuru konusu ihalede, İdari Şartname’nin
7.1’inci maddesi uyarınca ihalede, yeterlik kriteri olarak belirlenen teklif vermeye yetkili
olduğunu gösteren belgeler kapsamında, isteklilerin tüzel kişiliğin yönetimindeki görevlilere
ilişkin bilgilerin e-teklif kapsamında sunulan yeterlik bilgileri tablosunda istekliler tarafından
beyan edilmesi gerektiği, ayrıca tüzel kişilerde; isteklilerin yönetimindeki görevliler ile,
ilgisine göre, ortaklar ve ortaklık oranlarına /üyelerine/kurucularına ilişkin bilgilerin idarece
EKAP'tan alınacağı anlaşılmıştır.
Yukarıdaki mevzuat hükümlerinde; ihaleye katılım sağlayacak isteklilerin tüzel kişi
olmaları durumunda yönetimdeki görevliler ile ilgisine göre, ortaklar ve ortaklık oranlarına
(halka arz edilen hisseler hariç)/üyelerine/kurucularına ilişkin bilgilerin idarece EKAP
üzerinden alınması gerektiği, tüzel kişiliğin yönetimindeki görevlilere ilişkin bilgilerin
MERSİS entegrasyonu kapsamında EKAP’a aktarıldığı, isteklilerin birden fazla pay sahibi
bulunan anonim şirket statüsünde olması durumunda da ortaklar ve ortaklık oranlarının kaydı
kapsamında, beyan edilen kişilere ilişkin pay defteri ile dayanağı yönetim kurulu karar
defterinin ilgili kısımlarının taranarak EKAP’a kayıt edilmesi gerektiği, yeterlik bilgileri
tablosunda ortaklar ve ortaklık oranları ile temsile yetkili kişilerin ve varsa vekile ilişkin
bilgilerin beyan edilmesinin yeterli olduğu,
Ayrıca tek ortaklı anonim şirketlerin ortaklar ve ortaklık oranlarının kaydı kapsamında
beyan edilen kişilere ilişkin pay defteri ile dayanağı yönetim kurulu karar defterinin ilgili
kısımlarının kayıt edilmesinin zorunlu olmadığı, EKAP’a kaydedilen bilgilerin eksiksiz,
doğru ve güncel olması gerektiği, EKAP’a kayıtlı gerçek veya tüzel kişiler tarafından, söz
konusu maddede belirtilen bilgilerde değişiklik yapılmasının gerektiği hallerde bu
değişikliklerin, en geç değişiklik tarihini izleyen 7 (yedi) gün içerisinde ancak her durumda
son başvuru veya ihale tarihinden önce, son başvuru veya ihale tarihinden sonra gerçekleşen
değişikliklerin sözleşme imzalanmadan önce güncellenerek EKAP’a kaydedilmesinin zorunlu
olduğu hükme bağlanmıştır.
Yukarıda yer verilen inceleme ve tespitler neticesinde, İdari Şartname’nin 7.1.a.2’nci
maddesine göre yönetimindeki görevliler ile, ilgisine göre, ortaklar ve ortaklık oranlarına
üyelerine/kurucularına ilişkin bilgilerin idarece EKAP'tan alınacağının belirtildiği, tüzel
kişiliğin yönetimindeki görevlilere ilişkin bilgiler ile ortaklar ve ortaklık oranlarına (birden
KAMU İHALE KURULU KARARI
Toplantı No
Gündem No
Karar Tarihi
Karar No
: 2023/045
: 27
: 06.09.2023
: 2023/UY.I-1188
fazla pay sahibi olan anonim şirket statüsündeki tüzel kişiler hariç) ilişkin verilerin MERSİS
entegrasyonu kapsamında EKAP’a aktarıldığı, yeterlik bilgileri tablosunda da söz konusu
bilgilerin EKAP üzerinden yansıyacağının açıklandığı, bu bağlamda ihale üzerinde bırakılan
Namık Çebi İnşaat Yapı Taah. San. ve Tic. A.Ş.nin tek ortak ve yöneticisinin EKAP kaydının
bulunduğu ve anonim şirketin tek ortaklı olması nedeniyle yeterlik bilgileri tablosuna
yansıyan ilgili bilgilerin EKAP’a kaydedilme zorunluluğun bulunmadığı, teklifin şirketi
temsile yetkili kişi tarafından da imzalandığı anlaşılmıştır.
Ekonomik açıdan en avantajlı ikinci teklif Karfen İnş. San. Tur. Ene. ve Tic. A.Ş.-
Standart Ene. İnş. A.Ş. İş Ortaklığının pilot ortağı Karfen İnş. San. Tur. Ene. ve Tic. A.Ş.nin
yönetimindeki görevlilerinin MERSİS entegrasyonu kapsamında EKAP üzerinden teyit
edilebildiği, birden fazla pay sahibi olan anonim şirket statüsündeki tüzel kişiliğin ortakları ile
ortaklık oranlarını gösterir belgeler kapsamında pay defteri ile dayanağı yönetim kurulu karar
defterinin ilgili kısımlarının taranarak EKAP’a kayıt edildiği, bu bilgilerin yeterlik bilgileri
tablosunda beyan edilen bilgilerle uyumlu olduğu, özel ortak Standart Ene. İnş. A.Ş. adına
teklifi imzalayıp gönderen kişinin Mustafa Öztürk olduğu, pay defteri ile ortaklar ve ortaklık
oranlarına ilişkin bilginin yer aldığı belgelerin taranarak EKAP’a kayıt edildiği, bu bilgilerin
yeterlik bilgileri tablosunda beyan edilen bilgilerle uyumlu olduğu görülmüştür.
Ayrıca idarece 10.07.2023 tarihinde EKAP üzerinden gönderilen beyan edilen bilgileri
tevsik eden belgelerin sunulması konulu yazıda başvuru sahibinin iddia ettiği şekilde söz
konusu belgelerin sunulmasının istenilmediği, başvuruya konu ihalenin e-teklif alınmak
suretiyle gerçekleştirildiği dikkate alındığında başvuru sahibinin iddiasının yerinde olmadığı
sonucuna varılmıştır.
2) Başvuru sahibinin 2’nci iddiasına ilişkin olarak:
4734 sayılı Kamu İhale Kanunu’nun “Aşırı düşük teklifler” başlıklı 38’inci
maddesinde “İhale komisyonu verilen teklifleri değerlendirdikten sonra, diğer tekliflere veya
idarenin tespit ettiği yaklaşık maliyete göre teklif fiyatı aşırı düşük olanları tespit eder. Bu
teklifleri reddetmeden önce, belirlediği süre içinde teklif sahiplerinden teklifte önemli
olduğunu tespit ettiği bileşenler ile ilgili ayrıntıları yazılı olarak ister.
İhale komisyonu;
a) İmalat sürecinin, verilen hizmetin ve yapım yönteminin ekonomik olması,
b) Seçilen teknik çözümler ve teklif sahibinin mal ve hizmetlerin temini veya yapım
işinin yerine getirilmesinde kullanacağı avantajlı koşullar,
c) Teklif edilen mal, hizmet veya yapım işinin özgünlüğü, gibi hususlarda yapılan yazılı
açıklamaları dikkate alarak, aşırı düşük teklifleri değerlendirir. Bu değerlendirme sonucunda,
açıklamaları yeterli görülmeyen veya yazılı açıklamada bulunmayan isteklilerin teklifleri
reddedilir.” hükmü,
Kamu İhale Genel Tebliği’nin “Aşırı düşük teklif sorgulaması öngörülen ihalelerde
yaklaşık maliyetin hesaplanması sırasında yapılacak işlemler” başlıklı 38’inci maddesinde
“38.1. İdare, yaklaşık maliyetin hesaplanması sırasında her bir iş kalemi/grubunun yaklaşık
maliyete oranını tespit edecektir. Yaklaşık maliyeti oluşturan iş kalemleri/grupları tutarlarının
büyükten küçüğe sıralandığı ve oranların kümülatif toplamının da gösterildiği “sıralı iş
kalemleri/grupları listesi” ile iş kalemleri/gruplarına ait ayrıntılı analizler ve analiz
girdilerinin tutarları itibarıyla küçükten büyüğe sıralanmış halini gösteren “sıralı analiz
girdileri tablosu” hazırlanarak yaklaşık maliyet hesap cetveli kapsamında ihale onay
KAMU İHALE KURULU KARARI
Toplantı No
Gündem No
Karar Tarihi
Karar No
: 2023/045
: 27
: 06.09.2023
: 2023/UY.I-1188
belgesine eklenecektir. Sıralı iş kalemleri/grupları listesi oluşturulurken, iş kalemleri/grupları
tutarlarının yaklaşık maliyete oranları, en yakın dört ondalık basamaklı sayıya getirilecek
biçimde yuvarlanacak ve bu oranların toplamının, yuvarlama nedeni ile 1 den farklı olması
dikkate alınmayacaktır.” açıklaması,
Aynı Tebliğ’in “Yuvarlama ve aritmetik hata” başlıklı 39’uncu maddesinde “39.1.
Birim fiyat teklif cetvelinde iş kalemleri için teklif edilen birim fiyatlar ve analizlerdeki rayiç
fiyatlar, virgülden sonra iki ondalık basamaklı sayıdan fazla olacak şekilde yazılabilecektir.
39.2. Birim fiyat teklif cetvelinde, her bir iş kaleminin miktarı ile bu iş kalemi için
teklif edilen birim fiyatın çarpımı sonucu bulunan tutar, analizlerde de her bir girdi miktarı ile
rayicinin çarpımı sonucu bulunan tutar, virgülden sonra iki ondalık basamaklı sayıdan fazla
olacak şekilde yazılabilecektir. Ancak toplam teklif tutarı, virgülden sonra en yakın iki ondalık
basamaklı sayıya yuvarlanarak yazılacaktır. Yuvarlama işleminde yarım kuruş ve üzerindeki
değerler bir kuruşa tamamlanacak; yarım kuruşun altındaki değerler ise dikkate
alınmayacaktır.
39.3. Birim fiyat teklif cetvellerinde çarpım ve toplamlarda aritmetik hata yapan
istekliler değerlendirme dışı bırakılacaktır. Kısmi teklife açık ihalelerde ise isteklinin aritmetik
hata yapılan kısma ilişkin teklifi değerlendirme dışı bırakılacaktır.” açıklaması,
Anılan Tebliğ’in “Sınır değer tespiti ve aşırı düşük teklifler” başlıklı 45’inci
maddesinde “45.1.1. Yapım işleri ihalelerinde, 4734 sayılı Kanunun 36 ncı maddesi uyarınca
ilk oturumda teklif mektubu ve geçici teminatını usulüne uygun sunan geçerli teklifler tespit
edildikten sonra;
Yaklaşık maliyetin % 120’sinin üzerindeki ve % 40’ının altındaki teklifler dikkate
alınmaksızın, geçerli tekliflerin aritmetik ortalaması ve standart sapması hesaplanır.
…45.1.1.5. Bu madde kapsamında sınır değer hesaplanmasında, 4734 sayılı Kanunun
36 ncı maddesi uyarınca ilk oturumda teklif mektubu ve geçici teminatını usulüne uygun
sunan isteklilerin teklifleri “geçerli teklif” olarak dikkate alınacaktır.
45.1.2. Sınır değerin altındaki teklif sahiplerinden yaklaşık maliyetin % 80’lik
bölümünü oluşturan iş kalemleri/gruplarına ilişkin ayrıntılar yazılı olarak istenir. Bu
çerçevede; istenen açıklamanın niteliği dikkate alınarak, isteklilere beş (5) iş gününden az
olmamak üzere makul bir süre verilir. Yazıda ayrıca, ihale konusu işe özgü alanlara (malzeme
ocağı vb.) ilişkin olan ve açıklama istenecek girdi niteliğinde bulunan nakliyelere dair
yaklaşık maliyet hesabında esas alınan mesafeler belirtilir.
45.1.2.1. İhale komisyonunca, (38.1) maddesi kapsamında idarece hazırlanan “sıralı
iş kalemleri/grupları listesi” kullanılarak yaklaşık maliyetin % 80’lik kısmına giren iş
kalemleri/grupları belirlenir.
Sıralı listeye göre, tutarlarının yaklaşık maliyete oranlarının kümülatif toplamı % 80
oranına kadar olan iş kalemleri/grupları ile kümülatif toplama eklendiğinde % 80 oranının
aşılmasına neden olan iş kalemi/grubu, sorgulamaya tabi tutulacak olan iş kalemleri/grupları
olarak belirlenecektir. Bunların dışında kalan iş kalemleri/grupları için sorgulama
yapılmayacaktır.
45.1.2.2. İhale komisyonu tarafından, açıklama istenilmesi gereken iş
kalemleri/gruplarına ait idarece (38.1) maddesine göre oluşturulan “sıralı analiz girdileri
listesi” kullanılarak tutarı kar ve genel gider hariç analiz toplamının % 3’üne eşit ve bu
tutarın altında olan analiz girdileri tespit edilecektir.
Yaklaşık maliyeti oluşturan iş kalemi/grubu analizlerindeki analiz girdilerinden, tutarı
kar ve genel gider hariç analiz toplamının %3’üneeşit ve altında olanlar için isteklilerden
KAMU İHALE KURULU KARARI
Toplantı No
Gündem No
Karar Tarihi
Karar No
: 2023/045
: 27
: 06.09.2023
: 2023/UY.I-1188
açıklama yapılması istenilmeyecektir.
Tutarı, kar ve genel gider hariç analiz toplamının % 3’üne eşit veya altında olması
nedeniyle sorgulamaya tabi tutulmayacak analiz girdilerinin tutarlarının kümülatif toplamının
kar ve genel gider hariç analiz toplamının %15’ini aşması durumunda; en küçük tutardan
itibaren kümülatif toplamda % 15’lik tutarın aşılmasına neden olan analiz girdisi
belirlenecek, tutarı bu girdinin tutarından daha az olan girdiler için açıklama
istenilmeyecektir.
Aynı girdinin yaklaşık maliyeti oluşturan birden fazla iş kalemi/grubunun analizinde
yer alması halinde bu girdinin oranı her analiz için ayrı ayrı değerlendirilerek analiz
toplamının % 3’ünün altında kalıp kalmadığına göre işlem yapılır. Herhangi bir analizdeki
oranı %3’ün üstünde olan analiz girdisi için açıklama istenilecektir.
Analizlerdeki işçilik girdisi, tutarları analiz toplamının % 3’üne eşit veya altında olsa
dahi, açıklama istenilmeyecek girdiler arasında yer alamaz.
45.1.2.3. İhale komisyonu teklifleri aşırı düşük olarak tespit edilen isteklilerden
(45.1.2.1) maddesinde belirlediği iş kalemleri/grupları için isteyeceği açıklama ile ilgili
yazıda, (45.1.2.2) maddesine göre açıklama istenilmeyecek olan analiz girdilerini de
belirtecektir.
İstekliler, teklifi kapsamında yer alan iş kalemleri/grupları için hazırlayacakları
analizlerde (45.1.2.2) maddesine göre açıklama istenilmeyecek olan analiz girdileri de dahil
analizlerini oluşturan tüm girdileri göstereceklerdir.
…45.1.3. İsteklilerden teklifleri kapsamında analiz ve hesap cetveli sunmaları
istenmeyecektir. Analizler ve hesap cetveli, Kanunun 38 inci maddesi uyarınca teklif fiyatı
aşırı düşük olarak tespit edilen isteklilerin tekliflerinin önemli bileşenleri ile ilgili ayrıntıların
belirlenmesi amacıyla, sadece aşırı düşük teklif sahibi isteklilerden istenecektir. Bu çerçevede;
teklif fiyatının aşırı düşük olduğu tespit edilen istekliler tekliflerinde önemli olduğu tespit
edilen bileşenlerine ilişkin olarak yapacakları açıklama kapsamında;
a) Anahtar teslimi götürü bedel işlerde, toplam teklif bedelini oluşturan iş kalemleri
ve/veya iş gruplarına ait miktarlar ve bunlara ait birim fiyatların gösterildiği hesap cetveli ile
açıklama istenen iş kalemleri ve/veya iş gruplarının birim fiyatlarına ilişkin ihale
dokümanında verilen analiz formatına uygun analizleri,
b) Teklif birim fiyatlı işlerde; açıklama istenen iş kalemlerinin birim fiyatlarına ilişkin
olarak ihale dokümanında verilen analiz formatına uygun analizleri
sunacaklardır. Sorgulamaya konu edilmeyen iş kalemleri/grupları için analiz
sunulması istenmeyecektir.
Anahtar teslimi götürü bedel teklif alınan ihalelerde istekli tarafından sunulacak
hesap cetvelinde, sorgulamaya tabi tutulmayan iş kalemlerinin ve/veya iş gruplarının her biri
için miktar ve birim fiyatların ayrı ayrı gösterilmesi zorunlu olmayıp, sorgulanmayan iş
kalemlerinin tamamı için teklif edilen toplam bedelin gösterilmesi yeterlidir.
45.1.4. İdare tarafından ihale dokümanı kapsamında;
a) Teklif birim fiyatlı işlerde; her bir iş kaleminin yapım şartlarına, tarif ve içeriğine
göre analizde yer almasını istediği “malzeme, işçilik, makine ve diğerleri (varsa; nakliyeler,
inşaat yerindeki yükleme, boşaltma, yatay ve düşey taşımalar, zamlar vb.)” sadece girdi
cinslerinin belirlendiği, analiz girdileri ile miktarlarının ve tutarlarının belirtilmediği,
b) Anahtar teslimi götürü bedel işlerde; iş kalemleri ve/veya iş gruplarının yapım
şartlarına bağlı kalınarak, her iş kalemi/iş grubunun içeriğine göre analizde yer almasını
istediği “malzeme, işçilik, makine ve diğerleri (varsa; nakliyeler, inşaat yerindeki yükleme,
boşaltma, yatay ve düşey taşımalar, zamlar vb.)” sadece girdi cinslerinin belirlendiği, analiz
girdileri ile miktarlarının ve tutarlarının belirtilmediği,
(Ek-Y.2)’de yer alan örneğe uygun analiz formatının isteklilere verilmesi, isteklilerin
KAMU İHALE KURULU KARARI
Toplantı No
Gündem No
Karar Tarihi
Karar No
: 2023/045
: 27
: 06.09.2023
: 2023/UY.I-1188
de tekliflerinin aşırı düşük olarak tespit edilerek kendilerinden açıklama istenmesi
durumunda, yapacakları açıklamada sunacakları analizlerin verilen bu formata uygun olması
gerekmektedir.
İdare tarafından bütün iş kalemleri/iş grupları için tek bir analiz formatı
düzenlenebileceği gibi, iş kalemleri/iş gruplarının yapım şartlarına göre birden fazla analiz
formatı da düzenlenebilir. Ancak bu durumda, idare ihale dokümanında hangi analiz
formatının hangi iş kalemleri/iş grupları için kullanılacağını belirtmek zorundadır.
Kamu kurum ve kuruluşlarınca yayımlanmış birim fiyatlar ile uyumlu olmayan iş
kalemleri (özel iş kalemleri) ile idarelerce tasarlanan ve birden fazla iş kalemini ihtiva eden iş
kalemleri (paçal iş kalemi) için bu iş kalemlerinde bulunan analiz girdileri ve miktarlarının
gösterildiği analiz formatlarının, ihale dokümanı kapsamında veya aşırı düşük tekliflere
yönelik açıklama istenmesine ilişkin yazı ekinde verilmesi gerekmektedir. Ancak idarece
niteliği gereği analiz formatı hazırlanamayan iş kalemlerine ilişkin isteklilerin açıklamaları
kapsamında analiz sunmalarına gerek olmayıp, anılan iş kalemlerine ilişkin açıklamalar
45.1.13 maddesi uyarınca yapılabilir.
45.1.5. İsteklilerin iş kalemleri/iş grupları için kamu kurum ve kuruluşlarınca
yayımlanmış cari yıl birim fiyatları veya bu fiyatlardan daha yüksek fiyatları teklif etmeleri ve
söz konusu iş kalemleri/grupları için; hangi kamu kurum ve kuruluşunun birim fiyatını
kullandıklarını, birim fiyat poz numarasını da yazmak suretiyle liste halinde belirterek
açıklamaları kapsamında sunmaları durumunda analiz düzenlemeleri zorunlu değildir. Bu
kapsamda; isteklilerin, kamu kurum ve kuruluşlarınca yayımlanmış “kar ve genel gider
içermeyen birim fiyatların” üzerine, kendi belirledikleri “kar ve genel gideri” ilave ederek
birim fiyatlarını oluşturmaları durumunda da; hangi kamu kurum ve kuruluşunun “kar ve
genel gider hariç birim fiyatını” kullandıklarını ve kendi belirledikleri “kar ve genel gider”
tutarını yazmak suretiyle liste halinde belirterek açıklamaları kapsamında sunmaları halinde
de, söz konusu iş kalemleri/iş grupları için analiz düzenlemeleri zorunlu değildir. Bu
kapsamda isteklilerin analiz düzenlemeleri zorunlu olmayan söz konusu iş kalemleri/grupları
için 45.1.13 maddesinde belirtilen belgeleri sunmalarına da gerek bulunmamaktadır.
… İş kalemleri/grupları için, kamu kurum ve kuruluşlarınca yayımlanmış birim
fiyatlar esas alınarak teklif sunulmuş olmakla birlikte; yukarıda belirtildiği şekliyle liste
halinde belirtilmemesi durumunda, söz konusu iş kalemleri/grupları için analiz sunulması
zorunludur.
İlan veya davet tarihinde cari yıl birim fiyatın yayımlanmamış olması durumunda,
istekli tarafından önceki yılın yayımlanmış birim fiyatları kullanılabilir.
45.1.6. Analizler ile yardımcı ve/veya alt analizlerde, Çevre ve Şehircilik Bakanlığı
tarafından belirlenerek yayımlanmış rayiçleri kullanan ve söz konusu rayiçleri poz
numaralarını da belirtmek suretiyle liste halinde sunan isteklilerin, söz konusu rayiçlere
ilişkin olarak 45.1.13 maddesinde belirtilen belgeleri sunmalarına gerek bulunmamaktadır.
45.1.7. İstekliler tarafından, inşaat iş kalemleri/iş grupları dışında yer alan sıhhi
tesisat, kalorifer tesisatı, müşterek tesisat, havalandırma, brülör, asansör, elektrik tesisatı vb.
iş kalemleri/iş gruplarına ait analiz sunulması yerine bu iş kalemi/iş gruplarına ait malzeme
ve montaj bedelini ayrı ayrı gösterecek şekilde açıklama yapılması kabul edilecektir.
45.1.8. Aşırı düşük teklifine ilişkin olarak yaptığı açıklamada sunduğu analizler, ihale
dokümanı kapsamındaki analiz formatına, birim fiyat tariflerine, idarece tanımlanan yapım
şartlarına veya teknik şartnameye uygun olmayan, analiz fiyat tutarları teklif fiyatların
üzerinde olan isteklilere ait teklifler reddedilecektir. Analizler üzerinde yapılan incelemede;
çarpım ve toplamlarda hesaplama hatası bulunması durumunda, analiz girdilerine ait fiyatlar
esas alınarak, hesaplama hatası ihale komisyonu tarafından re’sen düzeltilir. Bu şekilde
düzeltilmiş analiz fiyatı, teklif fiyatın üzerinde olan isteklilerin teklifleri reddedilir.
KAMU İHALE KURULU KARARI
Toplantı No
Gündem No
Karar Tarihi
Karar No
: 2023/045
: 27
: 06.09.2023
: 2023/UY.I-1188
45.1.9. İş kalemleri/gruplarına ait analizler ile yardımcı ve/veya alt analizlerde yer
alan işçilik fiyatları ihale tarihinde yürürlükte olan saatlik asgari ücretin altında olamaz.
45.1.10. İhale komisyonu, sınır değerin altındaki tekliflerin önemli bileşenlerini;
a) Yapım yönteminin ekonomik olması,
b) Seçilen teknik çözümler ve yapım işinin yerine getirilmesinde kullanılacak avantajlı
koşullar,
c) Teklif edilen yapım işinin özgünlüğü,
gibi hususlarda istekliler tarafından yapılan yazılı açıklamaları da dikkate almak
suretiyle değerlendirir ve ihaleyi sonuçlandırır.
45.1.11. Yapım yönteminin ekonomik olması hususunda bir açıklamada bulunulması
durumunda; kullanılan yapım yöntemi ve teknolojisinin sağlayacağı maliyet avantajının
açıklanması gereklidir.
45.1.12. Seçilen teknik çözümler, yapım işinin yerine getirilmesinde kullanılacak
avantajlı koşullar veya yapım işinin özgünlüğü hususunda bir açıklamada bulunulması
durumunda; belirtilen çözüm, avantajlı koşul ve özgünlük sayesinde elde edilen maliyet
avantajı açıklanmalıdır.
45.1.13. Teklifi aşırı düşük bulunan isteklilerin, tekliflerinde önemli olduğu tespit
edilen bileşenler ile ilgili olarak 4734 sayılı Kanunun 38 inci maddesi uyarınca yapacakları
açıklamada, sorgulamaya konu iş kalemlerine/gruplarına ilişkin analizler ile bu analizlere
dayanak teşkil eden bilgi ve belgeleri sunmaları gerekmektedir.
İsteklilerin analizlerine dayanak teşkil eden bilgi ve belgeler;
a. Üçüncü kişilerden alınan fiyat teklifleri,
b. Çimento ve demir ürünleri için ilan edilmiş üretici fiyat tarifeleri,
c. Kamu kurum ve kuruluşları tarafından sunulan mal ve hizmetlere ilişkin ilan edilmiş
fiyat tarifeleri veya bunlardan alınmış fiyat teklifleri,
ç. Kamu kurum ve kuruluşları tarafından ilgili mal veya hizmetlere ilişkin ilan edilen
asgari fiyatlar,
d. Ürettiği, aldığı veya sattığı mallara ilişkin maliyet/satış tutarı tespit tutanakları,
e. Stoğunda bulunan mallara ilişkin stok tespit tutanakları,
f. İdarece istenmesi durumunda yardımcı analizler v.b. dir.
İstekliler tekliflerine ilişkin olarak yukarıda sayılan belgelerden kendileri için uygun
olanları açıklamaları kapsamında sunacaklardır.
Yukarıda sayılan bilgi ve belgelerden herhangi biri ile açıklama yapılmasının fiilen
mümkün olmadığının anlaşıldığı durumlarda, istekliler tarafından gerekçesi belirtilmek
suretiyle ilgili mevzuatına göre son 12 ay içinde düzenlenen açıklamaya elverişli diğer bilgi
ve belgeler kullanılarak da açıklama yapılabilir (Örnek: Yurt dışından ithal edilen mallara
ilişkin olarak gümrük giriş beyannamesi kullanılarak açıklama yapılabilir). Yüklenicinin
dışında üçüncü kişilerce inşaat mahalli dışında imal edilen ve esaslı başka bir işçilik veya
malzeme katkısı yapılmaksızın yapıya monte edilen iş kalemlerinin üçüncü kişilerden alınan
fiyat teklifleri ile açıklanması durumunda, bu iş kalemlerine ilişkin analiz sunulması zorunlu
değildir. Ayrıca, istekliler tarafından teklif kapsamındaki harita, kadastro ve proje işlerine
ilişkin yapılacak açıklamalarda üçüncü kişilerden alınan fiyat tekliflerinin sunulması
yeterlidir.
45.1.13.1. Teklifi oluşturan maliyet bileşenlerine ilişkin üçüncü kişilerden fiyat teklifi
alınması durumunda, öncelikli olarak fiyat teklifini veren kişiyle tam tasdik sözleşmesi yapan
veya beyannamelerini imzalamaya yetkili olan meslek mensubu tarafından ilgisine göre teklife
konu mal veya hizmet için maliyet tespit tutanağı (Ek-O.5) veya satış tutarı tespit tutanağı
(Ek-O.6) düzenlenecektir. Tutanaklar fiyat teklifinin dayanağı olarak düzenlenecek olup, aşırı
düşük teklif açıklaması kapsamında sunulacaktır.
KAMU İHALE KURULU KARARI
Toplantı No
Gündem No
Karar Tarihi
Karar No
: 2023/045
: 27
: 06.09.2023
: 2023/UY.I-1188
Maliyet tespit tutanağı dayanak alınarak fiyat teklifi sunulabilmesi için, fiyat teklifinin
mamul/mala ilişkin olması halinde mamul/malın birim fiyatının, tutanakta tespit edilen
ağırlıklı ortalama birim maliyetin altında olmaması; fiyat teklifinin hizmete ilişkin olması
halinde ise bu hizmetin birim fiyatının, tutanakta tespit edilen toplam birim maliyetin altında
olmaması, bu tespitin (Ek-O.5) formunda yapılması, fiyat teklifi üzerine meslek mensubu
tarafından “Bu fiyat teklifindeki birim fiyatın, mükellefin yasal defter ve belgelerine göre
tarafımca düzenlenerek onaylanan (.../.../...) tarih ve (…) sayılı maliyet tespit tutanağındaki
ortalama/toplam birim maliyet tutarının altında olmadığını beyan ederim.” ibaresinin
yazılarak imzalanması ve iletişim bilgileri de belirtilmek suretiyle kaşelenmesi/mühürlenmesi
gerekmektedir. Mala ilişkin fiyat teklifi verilebilmesi için ayrıca fiyat teklifini veren kişi
tarafından son veya bir önceki geçici vergi beyanname döneminde 45.1.2.1 inci maddeye göre
ihale komisyonunca belirlenen sorgulamaya tabi tutulacak iş kalemleri/gruplarında
kullanılması öngörülen fiyat teklifi konusu mal miktarının en az 1/20’si kadar alım yapılmış
olması gerekir.
Satış tutarı tespit tutanağı dayanak alınarak fiyat teklifi sunulabilmesi için öncelikle
fiyat teklifini veren kişi tarafından son veya bir önceki geçici vergi beyanname döneminde
45.1.2.1 inci maddeye göre ihale komisyonunca belirlenen sorgulamaya tabi tutulacak iş
kalemleri/gruplarında kullanılması öngörülen fiyat teklifi konusu mamul/mal/hizmet
miktarının en az 1/20’si kadar satış yapılmış olması, teklif edilen birim fiyatın, ilgili tutanakta
tespit edilen ağırlıklı ortalama birim satış tutarının % 80’inin altında olmaması, bu tespitin
(Ek-O.6) formunda yapılması, fiyat teklifi üzerine meslek mensubu tarafından “Bu fiyat
teklifindeki birim fiyatın, mükellefin yasal defter ve belgelerine göre tarafımca düzenlenerek
onaylanan (.../.../...) tarih ve (…) sayılı satış tutarı tespit tutanağındaki ağırlıklı ortalama
birim satış tutarının % 80’inin altında olmadığını beyan ederim.” ibaresinin yazılarak
imzalanması ve iletişim bilgileri de belirtilmek suretiyle kaşelenmesi/mühürlenmesi
gerekmektedir.
Üçüncü kişilerden alınan fiyat tekliflerinin teklife konu alanda faaliyet gösterenlerden
alınması gerekmekte olup, bu belgelerin ihale tarihinden önce düzenlenmiş olması zorunlu
değildir.
Kaşeleme işlemi 8.4 üncü maddede belirtilen özel kaşe kullanılmak suretiyle
yapılabileceği gibi, bu kaşe dışında meslek mensubuna ilişkin bilgileri içeren kaşe
kullanılmak suretiyle de yapılabilir.
…45.1.13.3. İsteklinin teklifine konu çimento veya demir ürünlerine ilişkin
açıklamalarında çimento veya demir ürünleri üreticisinin ilan edilmiş fiyat tarifelerini
kullanması halinde, sadece ilan/davet ile ihale tarihi arasında (ihale tarihi hariç) geçerli olan
bir tarifeyi gösterir belgeyi sunması yeterlidir.
45.1.13.4. İsteklinin, kamu kurum ve kuruluşları tarafından sunulan mal ve hizmetlere
ilişkin ilan edilen fiyat tarifelerinde belirtilen fiyatları kullanması halinde, sadece ilan/davet
ile ihale tarihi arasında (ihale tarihi hariç) geçerli olan bir tarifeyi gösterir belgeyi sunması
yeterlidir. (Örnek: Orman Genel Müdürlüğüne bağlı işletmeler tarafından satılan ürünlere
ilişkin ilan edilmiş fiyatlar vb.)
45.1.13.4.1. İsteklinin, kamu kurum ve kuruluşları tarafından sunulan mal ve
hizmetlere ilişkin fiyat tekliflerini kullanması halinde, sadece ilan/davet ile ihale tarihi
arasında (ihale tarihi hariç) düzenlenmiş fiyat teklifini sunması yeterlidir. (Örnek:
Karayolları Genel Müdürlüğü, İl Özel İdareleri, Belediyeler vb.nin sattıkları kum, çakıl,
kırmataş vb. mallara ilişkin verdikleri fiyat teklifleri.)
45.1.13.5 İstekli tarafından açıklaması yapılacak girdinin fiyatı, kamu kurum ve
kuruluşlarınca ilan edilen ilgili mala ilişkin asgari fiyatlara uygun olması halinde, sadece
ilan/davet ile ihale tarihi arasında (ihale tarihi hariç) geçerli olan asgari fiyatın
KAMU İHALE KURULU KARARI
Toplantı No
Gündem No
Karar Tarihi
Karar No
: 2023/045
: 27
: 06.09.2023
: 2023/UY.I-1188
belgelendirilmesi suretiyle açıklama yapılması yeterlidir.
45.1.13.6. Teklifi oluşturan maliyet bileşenlerine ilişkin olarak isteklinin kendi ürettiği,
aldığı veya sattığı mallara ait fiyatların kullanılması durumunda, istekliyle tam tasdik
sözleşmesi yapan veya beyannamelerini imzalamaya yetkili olan meslek mensubu tarafından
ilgisine göre teklife konu olan mal için düzenlenen maliyet/satış tutarı tespit tutanağı
(EK.O.7) ile açıklama yapılabilir.
Maliyetler dayanak alınarak yapılan açıklamanın geçerli olabilmesi için teklif edilen
birim fiyatın, ilgili tutanakta tespit edilen ağırlıklı ortalama birim maliyetin altında olmaması
ve isteklinin son veya bir önceki geçici vergi beyanname döneminde 45.1.2.1 inci maddeye
göre ihale komisyonunca belirlenen sorgulamaya tabi tutulacak iş kalemleri/gruplarında
kullanılması öngörülen mal miktarının en az 1/20’si kadar alım yapmış olması gerekir.
Satışlar dayanak alınarak yapılan açıklamanın geçerli olabilmesi için teklif edilen
birim fiyatın, ilgili tutanakta tespit edilen ağırlıklı ortalama birim satış tutarının % 80’inin
altında olmaması, malın ticaretinin isteklinin faaliyet alanında olması ve son veya bir önceki
geçici vergi beyanname döneminde 45.1.2.1 inci maddeye göre ihale komisyonunca belirlenen
sorgulamaya tabi tutulacak iş kalemleri/gruplarında kullanılması öngörülen mal miktarının
en az 1/20’si kadar satış yapılmış olması gerekir. Kurum bu maddede düzenlenen 1/20 oranını
değiştirmeye ve işin konusu, yaklaşık maliyeti ve/veya süresine göre farklı oranlar belirlemeye
yetkilidir.
İsteklinin son veya bir önceki geçici vergi beyanname döneminde 4734 sayılı Kanun
kapsamındaki idarelere açıklama konusu mala ilişkin satış yapmış ve satılan malın idarece
kabul edilmiş olması durumunda, maliyet/satış tutarı tespit tutanağı sunmasına gerek
bulunmayıp, sadece söz konusu satışa ilişkin fatura örnekleri veya bu örneklerin noter, YMM,
SMMM ya da vergi dairesince onaylı suretleri ile de belgelendirme yapılabilecektir.
Kaşeleme işlemi 8.4 üncü maddede belirtilen özel kaşe kullanılmak suretiyle
yapılabileceği gibi, bu kaşe dışında meslek mensubuna ilişkin bilgileri içeren kaşe
kullanılmak suretiyle de yapılabilir.
45.1.13.7. İstekliler tarafından yapılan açıklamada; malın ihale tarihi itibariyle
stoklarda bulunduğunun belirtilmesi durumunda, stokta bulunan mala ilişkin “stok tespit
tutanağı”nın (Ek-O.8) sunulması zorunludur. Stok tespit tutanağında ilgili malın ağırlıklı
ortalama birim maliyeti gösterilecektir. İsteklilerce teklif edilen tutara ilişkin birim fiyatlar,
stok tespit tutanağındaki ağırlıklı ortalama birim maliyetin altında olamaz. Ayrıca stoklarda
olduğu belirtilen söz konusu malın miktarının, ihale konusu işte kullanılacağı belirtilen
miktardan az olması halinde eksik kalan miktar için bu Tebliğdeki diğer açıklama
yöntemlerine uygun olarak açıklama yapılması gereklidir.
45.1.13.8. İsteklinin ortağı olduğu tüzel kişiye ait işletmeden mal çekmesi veya satın
alması durumunda söz konusu malın emsal bedeli ile değerlenmesi gereklidir. Emsal bedelinin
tespitinde Vergi Usul Kanununun ilgili hükümleri esas alınır. Bu durumda, Vergi Usul
Kanununa göre hesaplanan emsal bedeli gösteren ve istekliyle tam tasdik sözleşmesi yapan
veya beyannamelerini imzalamaya yetkili olan meslek mensubu tarafından hazırlanarak
imzalanan ve kaşelenen beyanın verilmesi yeterlidir.
Kaşeleme işlemi bu Tebliğin 8.4 maddesinde belirtilen özel kaşe kullanılmak suretiyle
yapılabileceği gibi, bu kaşe dışında meslek mensubuna ilişkin bilgileri içeren kaşe
kullanılmak suretiyle de yapılabilir.
45.1.13.9. İstekliler tarafından aşırı düşük teklif sorgulaması kapsamındaki mallara
ilişkin olarak stok tespit tutanağı veya üçüncü kişilerden alınan fiyat teklifi yerine sadece alış
faturası ile açıklamada bulunulması geçerli bir açıklama olarak kabul edilmeyecektir.
45.1.13.10. Meslek mensubu; üçüncü kişilerden alınan fiyat teklifi üzerindeki beyanın
ve emsal bedel beyanı ile Ek-O.5, Ek-O.6, Ek-O.7 ve Ek-O.8 numaralı tutanaklardaki
KAMU İHALE KURULU KARARI
Toplantı No
Gündem No
Karar Tarihi
Karar No
: 2023/045
: 27
: 06.09.2023
: 2023/UY.I-1188
bilgilerin doğruluğundan sorumludur. Meslek mensubu ibaresinden Yeminli Mali Müşavirler
veya Serbest Muhasebeci Mali Müşavirler anlaşılır.
45.1.13.11. Ek-O.5, Ek-O.6, Ek-O.7 ve Ek-O.8 numaralı tutanakların son veya bir
önceki geçici vergi beyanname dönemine ilişkin olarak düzenlenmesi zorunludur. Son veya bir
önceki geçici vergi beyanname döneminin tespitinde; 4734 sayılı Kanunun 21 inci maddesinin
birinci fıkrasının (a), (d) ve (e) bentlerine göre pazarlık usulü ile yapılan ihalelerde ilk yazılı
fiyat tekliflerinin alındığı tarih, diğer ihale usulleri ile yapılan ihalelerde ise ihale tarihi esas
alınır.
Örneğin; 11.1.2014 tarihinde açık ihale usulü ile yapılan ihalede son geçici vergi
beyanname dönemi “Ekim-Kasım-Aralık 2013”, 15.7.2014 tarihinde açık ihale usulü ile
yapılan ihalede son geçici vergi beyanname dönemi “Nisan-Mayıs-Haziran 2014” tür.
…45.1.13.13. İşletme hesabına göre defter tutuluyor olması durumunda; yukarıda
belirtilen tutanaklar, işletme hesabı defteri ve işletme hesap özeti kayıtlarına göre
düzenlenecektir.
45.1.13.14. İstekliler tarafından akaryakıt girdisine ilişkin olarak, EPDK tarafından
yayımlanan, İstanbul İli, Avrupa Yakasında bulunan bayiler adına beyan edilmiş fiyatların
ortalamasını yansıtan En Yüksek İşlem Hacimli 8 Firmanın Akaryakıt Fiyatlarına İlişkin
Raporda yer alan fiyatların % 90’ının altında sunulan açıklamalar geçerli kabul edilmez.
Motorin veya benzine yönelik olarak öngörülen tutarın TL/lt cinsinden hesaplanmasında
Enerji Piyasası Düzenleme Kurumunun ilgili düzenlemeleri dikkate alınacaktır.
45.1.13.15. Sözleşme veya eklerinde, taş, kum, çakıl, gravye, balast, stabilize vb. yapı
malzemelerinin idarenin belirlediği ocaklardan temininin öngörüldüğü haller dışında, bu
Tebliğin 45.1.2 maddesi gereğince nakliye girdilerine ilişkin idarece belirtilen mesafelerden
daha düşük mesafe kullanarak açıklama yapan isteklilerin, ihale konusu işe özgü alanlara
ilişkin açıklamalarını kamu kurum ve kuruluşları tarafından düzenlenen veya onaylanan
belgeler ile tevsik etmeleri gerekmektedir.
45.1.13.16. Niteliği gereği üretiminden sonra belirli bir süre içerisinde imalata
dönüştürülmesi gereken hazır betona ilişkin Çevre ve Şehircilik Bakanlığı tarafından
belirlenerek yayımlanmış rayiçler ile açıklama yapılması esastır. İdarece, TS 13515
Standardında belirlenen süreler ile Karayolu Trafik Yönetmeliğinde düzenlenen azami hız
sınırları dikkate alınarak, hazır beton üretim tesisi ile işin yapılacağı yer arasındaki azami
mesafenin tespit edilmesi ve aşırı düşük tekliflere yönelik açıklama istenmesine ilişkin yazıda
bu mesafeye yer verilmesi zorunludur. Fiyat teklifi ile açıklama yapılması halinde, idarece
belirlenen mesafeden daha uzak mesafe kullanılamaz.
45.1.13.17. Tesis, makine, teçhizat ve diğer ekipman (İş makinesi) analiz girdilerine
ilişkin açıklamalar; resmi rayiçler veya isteklinin kendi malı olan iş makineleri için satın
alma bedeli üzerinden yapılabilir. Üçüncü kişilerden alınan fiyat teklifi ancak resmi rayici
bulunmayan iş makineleri için kullanılabilir.
İsteklilerin kendi malı olan iş makinesinin satın alma bedeli üzerinden yapacağı
açıklamalarda, bu hususları tevsik eden belgelerin açıklama kapsamında sunulması
zorunludur. Ayrıca, bu açıklamada iş makinesine ilişkin tutar olarak;
a) İş makinesinin satın alma tarihinden sonra amortisman süresinin dolmuş olması
halinde, amortisman maliyeti katsayısı dışında kalan maliyet katsayıları (yedek parça, tamir-
bakım, sermaye faizi-sigorta, nakil-montaj-demontaj) toplamı (ilgili analizde miktar kısmına
yazılarak) ile resmi rayicin çarpılması sonucu bulunacak tutar,
b) İş makinesinin satın alma tarihinden sonra amortisman süresinin dolmamış olması
halinde ise, (a) bendinde hesaplanan tutarın altında olmamak koşuluyla, iş makinesinin satın
alma bedeli ile analiz girdi miktarının çarpılması sonucu bulunacak tutar,
kullanılabilecektir.
KAMU İHALE KURULU KARARI
Toplantı No
Gündem No
Karar Tarihi
Karar No
: 2023/045
: 27
: 06.09.2023
: 2023/UY.I-1188
45.1.14. Aşırı düşük teklif sorgulaması sonucunda; (45.1.3 - 45.1.13) maddelerine
uygun açıklamada bulunmayan, açıklamaları idarece tanımlanan yapım şartlarına uymayan
veya teknik şartnameye aykırı hususlar içeren isteklilerin teklifleri gerekçeleri belirtilmek
suretiyle reddedilecektir.
…45.1.16. Aşırı düşük teklifine ilişkin olarak istenen sürede açıklama yapmasına
rağmen teklifi reddedilen isteklilerin açıklamalarının yeterli görülmeme nedenlerinin, sadece
ilgili madde numaralarına atıf yapılmakla yetinilmeyerek hangi düzenlemeye aykırılık
bulunduğu da belirtilmek suretiyle kesinleşen ihale kararının bildirilmesi zorunludur..…”
açıklamaları,
İdari Şartname’nin “İhale konusu işe/alıma ilişkin bilgiler” başlıklı 2’nci maddesinde
“2.1. İhale konusu işin/alımın;
a) Adı: Karayolları 1 Bölge Müdürlüğü Sorumluluğundaki Çamlıca Gişeler - Edirne
Batı Kavşağı Arasındaki Otoyollar (O-1,O-2,O-3,O-4) ve Bağlantı Yollarındaki Sanat
Yapıları, Drenaj Sistemleri İle Sahalarının Temizlik, Bakım Onarım İşlerinin Yapılması
b) Türü: Yapım işleri
c) İlgili Uygulama Yönetmeliği: Yapım İşleri İhaleleri Uygulama Yönetmeliği
ç) Yatırım proje no'su (yapım işlerinde): 2023E04-207622 (- Otoyollarda Trafik
Güvenliği)
d) Kodu:
e) Miktarı:
Takriben 447 kilometre uzunluğundaki otoyol ve bağlantı yollarında sanat yapıları,
drenaj sistemleri ile sahalarının temizlik, bakım onarım işlerinin yapılması yapım işidir.
Ayrıntılı bilgi idari şartnamenin ekinde yer almaktadır.
f) İşin yapılacağı/malın teslim edileceği yer: Çamlıca Gişeler - Edirne Batı Kavşağı
Arasındaki Otoyollar (O-1,O-2,O-3,O-4) ve Bağlantı Yolları İSTANBUL, TEKİRDAĞ,
KIRKLARELİ, EDİRNE” düzenlemesi,
Anılan Şartname’nin “Sınır değer” başlıklı 33’üncü maddesinde “33.1. Teklifi sınır
değerin altında kalan isteklilerden Kanunun 38 inci maddesine göre açıklama istenecektir. Bu
kapsamda; ihale komisyonu sınır değerin altında kalan teklifleri aşırı düşük teklif olarak
tespit eder ve bu teklif sahiplerinden Kurum tarafından belirlenen kriterlere göre teklifte
önemli olduğunu tespit ettiği bileşenler ile ilgili ayrıntıları yazılı olarak ister. İhale
komisyonu;
a) Yapım yönteminin ekonomik olması,
b) Seçilen teknik çözümler ve teklif sahibinin işin yerine getirilmesinde kullanacağı
avantajlı koşullar,
c) Teklif edilen işin özgünlüğü,
gibi hususlarda yapılan yazılı açıklamaları dikkate alarak aşırı düşük teklifleri
değerlendirir. Bu değerlendirme sonucunda, açıklamaları yeterli görülmeyen veya yazılı
açıklamada bulunmayan isteklilerin teklifi reddedilir.” düzenlemesi yer almıştır.
Aynı Şartname’nin ekinde ihale konusu işin türü ve miktarına aşağıda yer verilmiştir.
İş
Kalemi
No
Sıra
No
Açıklama
Birimi
metre
Miktarı
700.000
Otoyolların 0.00-3.00 mt. genişliğindeki kaplamalı ve
kaplamasız orta refüjlerindeki ot ve çimlerin makine ile
1
OB-1
KAMU İHALE KURULU KARARI
Toplantı No
Gündem No
Karar Tarihi
Karar No
: 2023/045
: 27
: 06.09.2023
: 2023/UY.I-1188
biçilmesi, beton kaplama yüzeyin temizlenmesi, otokorkuluk
altlarındaki toprak, moloz, teressubatın temizlenmesi, her
kesit ve genişlikteki beton refüj hendeğinin temizlenmesi,
toprak, moloz, teressubat, ot ve çimin vasıtalara yüklenmesi,
işbaşından depo v.b. yerine taşınması ve boşaltılması
(Nakliye dahil)
Yollarda otokorkuluk altlarında 0-1 mt. genişliğindeki
2
OB-3 alandaki fazla toprakların elle kazılması, sahadan metre
uzaklaştırılması ve serilmesi.
220.000
Her kesit ve genişlikte beton kaplamalı kenar hendek, kafa
3
4
5
OB-5 hendeği, şev dibi hendeği ve düşüm oluğu temizliği (Nakliye metre 1.700.000
dahil)
Her kesit ve genişlikteki köprü ve sahalardaki tretuvarların
üstlerinin ve diplerinin el ile temizlenmesi (Nakliye dahil)
OB-7
metre
110.000
El ile kuruda veya suda her kesitte kutu veya kemer menfez
OB-8 ile her türlü büz ve mecra kanallarının içindeki batak, balçık metreküp 4.000
ve alüvyon vs. birikinti malzemesinin temizlenmesi
Her kesit ve genişlikte hidrolik yapıların giriş ve çıkışında
dere yataklarının düzenlenmesi
OB-11 Makine ile ağaç kesme ve sökme (10-30 cm. çapında)
Yolların yarma, dolgu şevlerinde, orta refüjlerde ve tesis
sahalarında makine ile ot biçme, fundalık temizleme
OB-13 Yapraklı ağaçların yan dallarının budanması
6
7
8
9
OB-10
metreküp 20.000
adet
dekar
adet
5.000
18.000
30.000
20.000
15.000
350.000
OB-12
Yolların yarma ve dolgu şevleri ile orta refüjlerinde fidan
diplerinin 80 cm. çapında çapalanması
11 OB-15 Drenaj bacasının kontrolü ve temizliği (Nakliye dahil)
10 OB-14
adet
adet
Periyodik Bakım Esnasında Kombine ile Drenaj Kanalı
Temizliği (Nakliye dahil)
12 OB-16
metre
Ekskavatörun 1 saatlik çalıştırılması.(125 HP gücünde-3/4-
15/8 Yd³)
13 OB-17
saat
1.500
Her türlü inşaatta temel dışında kuruda veya suda her dozda
14 OB-18
metreküp 4.000
demirsiz beton (c30/37 hazır beton harcı ile)
Yol temizlik ve bakımından çıkan katı atık malzemenin
belediyelere ait döküm sahalarına dökülmesi bedeli.
Kanalizasyon ve Yağmursuyu Hatlarının Robot İle
Görüntülenmesi, Video Çekimi Yapılması.
Ø70 x 7 cm Dolu Kompozit Rögar Kapağı Temini (Grup 4
en Düşük D 400 Sınıfı)
33,5 x 33,5 x 5 cm Izgaralı Kompozit Rögar Kapağı Temini
(Grup 4 en Düşük D 400 Sınıfı)
Ø61 x 6 cm Yuvarlak Izgaralı Kompozit Rögar Kapağı
Temini (Grup 4 en Düşük D 400 Sınıfı)
44 x 46 x 6 cm Izgaralı Kompozit Rögar Kapağı Temini
(Grup 4 en Düşük D 400 Sınıfı)
Ø62,5 x 5 cm Yuvarlak Izgaralı Kompozit Rögar Kapağı
Temini (Grup 4 en Düşük D 400 Sınıfı)
66 x 44 x 5,5 cm Izgaralı Kompozit Rögar Kapağı Temini
(Grup 4 en Düşük D 400 Sınıfı)
15 OB-19
ton
metre
adet
adet
adet
adet
adet
adet
6.000
4.000
150
500
100
30
16 OB-20
17 OB-21
18 OB-22
19 OB-23
20 OB-24
21 OB-25
400
30
22 OB-26
KAMU İHALE KURULU KARARI
Toplantı No
Gündem No
Karar Tarihi
Karar No
: 2023/045
: 27
: 06.09.2023
: 2023/UY.I-1188
59x59x7 cm Dolu Kompozit Rögar Kapağı Temini (Grup 4
en Düşük D 400 Sınıfı)
32x54x5 cm Dolu Kompozit Rögar Kapağı Temini (Grup 4
en Düşük D 400 Sınıfı)
23 OB-27
24 OB-28
adet
adet
200
30
İtirazen şikâyete konu ihalede 70 adet ihale dokümanı indirildiği, 19.06.2023 tarihinde
yapılan ihaleye 49 isteklinin katıldığı, 24.07.2023 onay tarihli ihale komisyonu kararında,
sınır değerin 76.113.911,03 TL olarak hesaplandığı, sınır değerin altında geçerli teklif veren
isteklilerden 10.07.2023 tarihinde EKAP üzerinden gönderilen yazılar ile aşırı düşük teklif
açıklaması istenildiği, söz konusu ihalenin aşırı düşük teklif açıklaması uygun bulunan Namık
Çebi İnşaat Yapı Taah. San. ve Tic. A.Ş. üzerinde bırakıldığı, ekonomik açıdan en avantajlı
ikinci teklifin Karfen İnş. San. Tur. Ene. ve Tic. A.Ş.- Standart Ene. İnş. A.Ş. İş Ortaklığı
olduğu, başvuru sahibi Kadir Petrol Ürünleri İnş. Taş. Haf. Mad. San. ve Tic. Ltd. Şti.nin
teklifinin sınır değerin üzerinde geçerli teklif olduğu görülmüştür.
EKAP üzerinden aşırı düşük teklif sunan isteklilere gönderilen 10.07.2023 tarihli aşırı
düşük teklif sorgulaması yazısında “…aşırı düşük teklif açıklamalarınızı 17.07.2023 tarihine
kadar sunmanız gerekmektedir.
AÇIKLAMA:
İdari Şartnamede
“Madde 33 - Aşırı düşük teklifler 33.1. Teklifi sınır değerin altında kalan isteklilerden
Kanunun 38 inci maddesine göre açıklama istenecektir. Bu kapsamda; ihale komisyonu sınır
değerin altında kalan teklifleri aşırı düşük teklif olarak tespit eder ve bu teklif sahiplerinden
Kurum tarafından belirlenen kriterlere göre teklifte önemli olduğunu tespit ettiği bileşenler ile
ilgili ayrıntıları yazılı olarak ister. İhale komisyonu;
a) Yapım yönteminin ekonomik olması,
b) Seçilen teknik çözümler ve teklif sahibinin işin yerine getirilmesinde kullanacağı
avantajlı koşullar,
c) Teklif edilen işin özgünlüğü,
gibi hususlarda yapılan yazılı açıklamaları dikkate alarak aşırı düşük teklifleri
değerlendirir. Bu değerlendirme sonucunda, açıklamaları yeterli görülmeyen veya yazılı
açıklamada bulunmayan isteklilerin teklifi reddedilir.” hükmüne uygun olarak idarece
hazırlanan sıralı iş kalemleri kullanılarak yaklaşık maliyetin % 80’lik kısmına giren 5 (beş)
adet iş kalemine ait sıralı analiz girdileri, açıklama istenilecek analiz girdileri listesi ve
açıklama istenmeyecek analiz girdileri listesi yazı ekinde gönderilmiştir” ifadelerine yer
verildiği, sınır değerin altındaki teklif sahiplerinden yaklaşık maliyetin % 80’lik bölümünü
oluşturan iş kalemleri/gruplarına ilişkin ayrıntıların yazılı olarak istenildiği, bu çerçevede 5
adet iş kalemi/gruplarına ilişkin aşırı düşük teklif açıklaması istenildiği, yazı ekinde ise
açıklama istenilen ve istenilmeyen analiz girdileri listesi ile analiz formatlarının gönderildiği
görülmüştür.
a) Kamu ihale mevzuatı hüküm ve açıklamaları, ihale dokümanında yer alan
düzenlemeler, idare tarafından gönderilen aşırı düşük teklif açıklama talebi yazısı ve ekleri ile
ihale üzerinde bırakılan Namık Çebi İnşaat Yapı Taah. San. ve Tic. A.Ş. tarafından aşırı
düşük teklif açıklaması kapsamında sunulan belgeler, başvuru sahibinin iddiaları çerçevesinde
yapılan inceleme neticesinde aşağıdaki tespitlere ulaşılmıştır.
a.1) İhale üzerinde bırakılan istekli tarafından sunulan aşırı düşük teklif açıklaması
kapsamında OB-1 poz numaralı iş kaleminin analiz toplamının 8,10 TL olduğu, bu tutara 0,06
KAMU İHALE KURULU KARARI
Toplantı No
Gündem No
Karar Tarihi
Karar No
: 2023/045
: 27
: 06.09.2023
: 2023/UY.I-1188
TL kar ve genel masrafların eklendiği ve analiz genel toplamının 8,16 TL olarak
hesaplandığı, ayrıca ihale üzerinde bırakılan istekli tarafından birim fiyat teklif cetvelinde de
söz konusu kalem için 8,16 TL olarak birim fiyatın öngörüldüğü anlaşılmıştır.
İdarece başvuru sahibinin şikâyet başvurusu üzerine verdiği cevabi yazıda ve ihale
komisyonu kararında, Kamu İhale Genel Tebliği’nin 45.1.8’inci maddesinde yer alan
açıklama gereği yapılan aritmetik kontrolde OB-1 poz numaralı iş kaleminin analiz
toplamının 7,97 TL olduğu, bu tutara 0,06 TL kar ve genel masrafların eklendiği ve analiz
genel toplamının 8,03 TL olarak hesaplandığı görülmüştür.
İdarece başvuru sahibinin söz konusu iddiasına özetle “İhale üzerinde bırakılan Namık
Çebi İnşaat Yapı Taah. San. ve Tic. A.Ş.nin sunduğu aşırı düşük teklif açıklamasında OB-1
poz numaralı iş kaleminin genel toplamının 8,16 TL olduğu, söz konusu analizde idarenin
yaptığı aritmetik kontrol sonucu bulunan değerin ise 8,03 TL olduğu, Kamu İhale Genel
Tebliği’nin 45.1.8’inci maddesinde yer alan açıklama dikkate alındığında idare tarafından
yapılan re’sen düzeltme sonucu bulunan tutarın isteklinin bulduğu tutarın altında kaldığı,
isteklinin analizinde bulduğu tutarları virgülden sonra iki haneye yuvarlayıp, sıfır çıkan
değerleri 0,01 olarak gösterdiği, isteklinin iş kalemine verdiği teklifin birim fiyatı 8,16 TL
olup, gerek isteklinin analiz fiyatı gerekse idare tarafından düzeltilmiş analiz fiyatının bu
fiyatın (8,16 TRY) üzerinde olmadığı” şeklinde cevap verilmiştir.
Bu çerçevede, Kamu İhale Genel Tebliği’nin 45.1.8’inci maddesinde analizler
üzerinde yapılan incelemede; çarpım ve toplamlarda hesaplama hatası bulunması durumunda,
analiz girdilerine ait fiyatlar esas alınarak, hesaplama hatasının ihale komisyonu tarafından
re’sen düzeltileceği, bu şekilde düzeltilmiş analiz fiyatı, teklif fiyatının üzerinde olan
isteklilerin tekliflerinin reddedileceğinin açıklandığı, idarenin başvuru sahibine şikâyet
başvurusu üzerine verdiği cevabi yazıda, OB-1 poz numaralı iş kaleminin analiz genel
toplamının 8,03 TL olduğu, Kamu İhale Genel Tebliği’nin 45.1.8’inci maddesinde yer alan
açıklama dikkate alındığında idare tarafından yapılan re’sen düzeltme sonucu bulunan tutarın
isteklinin bulduğu tutarın altında kaldığı, söz konusu isteklinin iş kalemine verdiği teklifin
birim fiyatı 8,16 TL olup, gerek isteklinin analiz fiyatı gerekse idare tarafından düzeltilmiş
analiz fiyatının bu fiyatın üzerinde olmadığı, dolaysıyla başvuru sahibinin iddiasının yerinde
olmadığı anlaşılmıştır.
a.2) İhale üzerinde bırakılan istekli tarafından açıklama istenilen OB-12 poz numaralı
iş kaleminin 10.120.1157 poz numaralı motorlu çim biçme makinası analiz girdisinin tevsiki
için aşırı düşük teklif açıklaması kapsamında 12.07.2023 tarihli YMM onaylı Sabit
Kıymetlerin Yasal Defterlere Kayıtlı Olduğunun Tespitine İlişkin Özel Amaçlı Tasdik
Raporunun sunulduğu, 10.07.2023 tarihinde idarece EKAP üzerinden gönderilen aşırı düşük
teklif sorgulaması yazısı ekinde yer alan analiz formatında girdi miktarına uygun açıklamanın
yapıldığı, söz konusu açıklama isteme yazısında başvuru sahibinin iddia ettiği gibi en az üç
tane motorlu çim biçme makinası için açıklama yapılmasının istenilmediği görülmüştür.
Diğer yandan Kamu İhale Genel Tebliği’nin 45.1.13.17’nci maddesinde tesis, makine,
teçhizat ve diğer ekipman (iş makinesi) analiz girdilerine ilişkin açıklamalar; resmi rayiçler
veya isteklinin kendi malı olan iş makineleri için satın alma bedeli üzerinden
yapılabileceğinin açıklandığı, ihale üzerinde bırakılan istekli tarafından da bu maddeye uygun
motorlu çim biçme makinası analiz girdisinin tevsik edildiği, bu çerçevede Ek-O.8 stok tespit
tutanağının sunulmasının gerekmediği, yukarıda aktarılan Tebliğ’in isteklilerin kendi malı
KAMU İHALE KURULU KARARI
Toplantı No
Gündem No
Karar Tarihi
Karar No
: 2023/045
: 27
: 06.09.2023
: 2023/UY.I-1188
olan iş makinesinin satın alma bedeli üzerinden yapacağı açıklamalarda, bu hususları tevsik
eden belgelerin açıklama kapsamında sunulmasının zorunlu olduğuna ilişkin açıklama
kapsamında, ihale üzerinde bırakılan istekli tarafından YMM onaylı Sabit Kıymetlerin Yasal
Defterlere Kayıtlı Olduğunun Tespitine İlişkin Özel Amaçlı Tasdik Raporunun sunulduğu,
açıklamaya konu iş makinesi, teçhizat veya ekipmanın isteklinin kendi malı olduğunun
tevsikinde ilgili raporun kullanılabileceği anlaşılmıştır.
a.3) İhale üzerinde bırakılan istekli tarafından açıklama istenilen OB-16 poz numaralı
iş kaleminin Özel -002 poz numaralı Özel Donanımlı Recycle tipi Kombine “(Aracın
vakumlama ya da yüksek basınçlı kanal açma özellikleri hem birlikte hem de ayrı ayrı
çalıştırılabilir özellikte olacaktır. Araç üstyapısı sayesinde Q300, Q800 mm çapta (beton
borular dahil) kanal ve boru hatlarının temizliği, yağmur suyu kanallarının temizliği, yüksek
basınçlı yüzey temizliği, pis su temizliği, foseptik kuyuların temizliği vb. işleri yapabilecek
özellik ve fonksiyonlara sahip olacaktır.)” aracı analiz girdisinin tevsiki için aşırı düşük teklif
açıklaması kapsamında 12.07.2023 tarihli YMM onaylı Sabit Kıymetlerin Yasal Defterlere
Kayıtlı Olduğunun Tespitine İlişkin Özel Amaçlı Tasdik Raporunun sunulduğu, söz konusu
raporda aracın 2017 model Ford Özel Amaçlı Kamyon (Özel Donanımlı Recycle tipi
Kombine) olduğu,
İdarece açıklama istenilen Özel-002 Özel Donanımlı Recycle Tipi Kombine aracı için
gerek Teknik Şartname’de gerekse analiz formatında araç için belirli bir yaş ya da belirgin
teknik özelliklere yer verilmediği, sadece aracın üst yapısı ile birlikte vakumlama ya da
yüksek basınçlı kanal açma özelliklerini haiz olması gerektiği ile aracın hangi işleri
yapabilecek fonksiyonlara sahip olacağının belirtildiği, bu doğrultuda ihale üzerinde bırakılan
istekli tarafından idarece gönderilen aşırı düşük teklif sorgulaması yazısı ekinde yer alan
analiz formatında belirtilen araca uygun açıklamanın yapıldığı anlaşılmıştır.
Diğer yandan Kamu İhale Genel Tebliği’nin 45.1.13.17’nci maddesinde tesis, makine,
teçhizat ve diğer ekipman (iş makinesi) analiz girdilerine ilişkin açıklamalar; resmi rayiçler
veya isteklinin kendi malı olan iş makineleri için satın alma bedeli üzerinden
yapılabileceğinin açıklandığı, ihale üzerinde bırakılan istekli tarafından da bu maddeye uygun
Özel Donanımlı Recycle tipi Kombine aracı analiz girdisinin tevsik edildiği, bu çerçevede
Ek-O.8 Stok Tespit Tutanağı’nın sunulmasının gerekmediği, yukarıda aktarılan Tebliğ’in
isteklilerin kendi malı olan iş makinesinin satın alma bedeli üzerinden yapacağı
açıklamalarda, bu hususları tevsik eden belgelerin açıklama kapsamında sunulmasının zorunlu
olduğuna ilişkin açıklama kapsamında, ihale üzerinde bırakılan istekli tarafından YMM
onaylı Sabit Kıymetlerin Yasal Defterlere Kayıtlı Olduğunun Tespitine İlişkin Özel Amaçlı
Tasdik Raporunun sunulduğu, açıklamaya konu iş makinesi, teçhizat veya ekipmanın
isteklinin kendi malı olduğunun tevsikinde ilgili raporun kullanılabileceği, kendi malı
olduğunun tevsiki için bu belgeye ek ruhsat veya teknik özellikleri gösterir uygunluk belgesi
sunulmasının gerekmediği anlaşıldığından başvuru sahibinin iddiasının yerinde olmadığı
sonucuna varılmıştır.
b) Kamu ihale mevzuatı hüküm ve açıklamaları, ihale dokümanında yer alan
düzenlemeler, idare tarafından gönderilen aşırı düşük teklif açıklama talebi yazısı ve ekleri ile
ekonomik açıdan en avantajlı ikinci teklif sahibi Karfen İnş. San. Tur. Ene. ve Tic. A.Ş.-
Standart Ene. İnş. A.Ş. İş Ortaklığı tarafından aşırı düşük teklif açıklaması kapsamında
sunulan belgeler, başvuru sahibinin iddiaları çerçevesinde yapılan inceleme neticesinde
aşağıdaki tespitlere ulaşılmıştır.
KAMU İHALE KURULU KARARI
Toplantı No
Gündem No
Karar Tarihi
Karar No
: 2023/045
: 27
: 06.09.2023
: 2023/UY.I-1188
b.1) Ekonomik açıdan en avantajlı ikinci teklif sahibi istekli tarafından sunulan aşırı
düşük teklif açıklaması kapsamında OB-1 poz numaralı iş kaleminin analiz toplamının 8,10
TL olduğu, bu tutara 0,06 TL kar ve genel masrafların eklendiği ve analiz genel toplamının
8,16 TL olarak hesaplandığı, ayrıca ihale üzerinde bırakılan istekli tarafından birim fiyat
teklif cetvelinde de söz konusu kalem için 8,16 TL olarak birim fiyatın öngörüldüğü
anlaşılmıştır.
İdarece başvuru sahibinin şikâyet başvurusu üzerine verdiği cevabi yazıda ve ihale
komisyonu kararında, Kamu İhale Genel Tebliği’nin 45.1.8’inci maddesinde yer alan
açıklama gereği yapılan aritmetik kontrolde OB-1 poz numaralı iş kaleminin analiz
toplamının 7,97 TL olduğu, bu tutara 0,06 TL kar ve genel masrafların eklendiği ve analiz
genel toplamının 8,03 TL olarak hesaplandığı görülmüştür.
İdarece başvuru sahibinin söz konusu iddiasına özetle “Ekonomik açıdan en avantajlı
ikinci teklif Karfen İnş. San. Tur. Ene. ve Tic. A.Ş.- Standart Ene. İnş. A.Ş. İş Ortaklığının
sunduğu aşırı düşük teklif açıklamasında OB-1 poz numaralı iş kaleminin genel toplamının
8,16 TL olduğu, söz konusu analizde idarenin yaptığı aritmetik kontrol sonucu bulunan
değerin ise 8,03 TL olduğu, Kamu İhale Genel Tebliği’nin 45.1.8’inci maddesinde yer alan
açıklama dikkate alındığında idare tarafından yapılan re’sen düzeltme sonucu bulunan
tutarın isteklinin bulduğu tutarın altında kaldığı, isteklinin analizinde bulduğu tutarları
virgülden sonra iki haneye yuvarlayıp, sıfır çıkan değerleri 0,01 olarak gösterdiği, isteklinin
iş kalemine verdiği teklifin birim fiyatı 8,16 TL olup, gerek isteklinin analiz fiyatı gerekse
idare tarafından düzeltilmiş analiz fiyatının bu fiyatın (8,16 TRY) üzerinde olmadığı”
şeklinde cevap verilmiştir.
Bu çerçevede, Kamu İhale Genel Tebliği’nin 45.1.8’inci maddesinde analizler
üzerinde yapılan incelemede; çarpım ve toplamlarda hesaplama hatası bulunması durumunda,
analiz girdilerine ait fiyatlar esas alınarak, hesaplama hatasının ihale komisyonu tarafından
re’sen düzeltileceği, bu şekilde düzeltilmiş analiz fiyatı, teklif fiyatının üzerinde olan
isteklilerin tekliflerinin reddedileceğinin açıklandığı, idarenin başvuru sahibine şikâyet
başvurusu üzerine verdiği cevabi yazıda, OB-1 poz numaralı iş kaleminin analiz genel
toplamının 8,03 TL olduğu, Kamu İhale Genel Tebliği’nin 45.1.8’inci maddesinde yer alan
açıklama dikkate alındığında idare tarafından yapılan re’sen düzeltme sonucu bulunan tutarın
isteklinin bulduğu tutarın altında kaldığı, söz konusu isteklinin iş kalemine verdiği teklifin
birim fiyatı 8,16 TL olup, gerek isteklinin analiz fiyatı gerekse idare tarafından düzeltilmiş
analiz fiyatının bu fiyatın üzerinde olmadığı, dolaysıyla başvuru sahibinin iddiasının yerinde
olmadığı anlaşılmıştır.
b.2) İstekli tarafından açıklama istenilen OB-16 poz numaralı iş kaleminin Özel -002
poz numaralı Özel Donanımlı Recycle tipi Kombine “(Aracın vakumlama ya da yüksek
basınçlı kanal açma özellikleri hem birlikte hem de ayrı ayrı çalıştırılabilir özellikte olacaktır.
Araç üstyapısı sayesinde Q300, Q800 mm çapta (beton borular dahil) kanal ve boru
hatlarının temizliği, yağmur suyu kanallarının temizliği, yüksek basınçlı yüzey temizliği, pis su
temizliği, foseptik kuyuların temizliği vb. işleri yapabilecek özellik ve fonksiyonlara sahip
olacaktır.)” aracı analiz girdisinin tevsiki için aşırı düşük teklif açıklaması kapsamında, aracın
üst kısmı olan Özel Donanımlı Recycle tipi Kombine Kanal Açma ve Temizleme Ekipmanı
için fiyat teklifi alındığı, 2017 model Mercedes Benz Damperli Kamyon için ise Amortisman
ve Demirbaş Tespitine Ait Serbest Muhasebeci Mali Müşavir Raporu’nun sunulduğu, söz
KAMU İHALE KURULU KARARI
Toplantı No
Gündem No
Karar Tarihi
Karar No
: 2023/045
: 27
: 06.09.2023
: 2023/UY.I-1188
konusu analiz girdisi için alt analiz düzenlendiği görülmüştür.
Söz konusu Özel Donanımlı Recycle tipi Kombine aracı analiz girdisinin üst ekipmanı
olan Özel Donanımlı Recycle tipi Kombine Kanal Açma ve Temizleme Ekipmanı için
Nurmak Araç Üstü Ekipmanları Mak. Oto. San. Tic. Ltd. Şti.den SMMM onaylı fiyat teklifi
alındığı, söz konusu fiyat teklifinde mevzuat gereği gerekli ibarelerin yer aldığı, ayrıca fiyat
teklifinin ekinde fiyat teklifinin dayanağı olarak Ek-O.6 satış tutarı tespit tutanağının
düzenlendiği, aşırı düşük teklif açıklaması kapsamında da sunulduğu, satış tutarı tespit
tutanağının mevzuata uygun düzenlendiği, sunulan fiyat teklifi ile satış tutarı tespit
tutanağının tarih, sayı ve içerik olarak uyumlu olduğu, Ek-O.6 satış tutarı tespit tutanağının
ekinde mükellefe ait Ticaret Sicil Gazetesi, imza sirküleri ile meslek mensubuna ait faaliyet
belgesinin sunulduğu, ayrıca söz konusu istekli tarafından araç için ayrı aracın üst ekipmanı
için ayrı yöntemlerle aşırı düşük teklif açıklaması yapılmasını engelleyen herhangi bir
mevzuatın bulunmadığı anlaşıldığından, başvuru sahibinin iddiası uygun bulunmamıştır.
Yukarıda aktarılan mevzuat hükümlerinden, ihale komisyonu verilen teklifleri
değerlendirdikten sonra, idarenin tespit ettiği sınır değere göre teklif fiyatı aşırı düşük olanları
tespit edeceği, bu teklifleri reddetmeden önce, belirlediği süre içinde teklif sahiplerinden
teklifte önemli olduğunu tespit ettiği bileşenler ile ilgili ayrıntıları yazılı olarak isteyeceği,
ihale komisyonu; imalat sürecinin, verilen hizmetin ve yapım yönteminin ekonomik olması,
seçilen teknik çözümler ve teklif sahibinin mal ve hizmetlerin temini veya yapım işinin yerine
getirilmesinde kullanacağı avantajlı koşullar ile teklif edilen mal, hizmet veya yapım işinin
özgünlüğü gibi hususlarda yapılan yazılı açıklamaları dikkate alarak, aşırı düşük teklifleri
değerlendireceği, bu değerlendirme sonucunda, açıklamaları yeterli görülmeyen veya yazılı
açıklamada bulunmayan isteklilerin tekliflerinin reddedileceği, ayrıca bir isteklinin teklifi
aşırı düşük olarak tespit edildikten sonra yukarıdaki Tebliğ’de öngörülen yöntemlere göre
usulüne uygun açıklama yapan isteklilerin teklifleri geçerli kabul edileceği, hayatın olağan
akışına veya ticari gereklere aykırılık gibi nedenlerle tekliflerin reddedilemeyeceği
anlaşılmaktadır.
Bu çerçevede, ihale üzerinde bırakılan Namık Çebi İnşaat Yapı Taah. San. ve Tic. A.Ş.
ile ekonomik açıdan en avantajlı ikinci teklif Karfen İnş. San. Tur. Ene. ve Tic. A.Ş.- Standart
Ene. İnş. A.Ş. İş Ortaklığı tarafından sunulan aşırı düşük teklif açıklamasının başvuru
sahibinin iddiaları çerçevesinde incelendiğinde, yukarıda aktarılan mevzuata uygun olduğu
anlaşıldığından, başvuru sahibinin iddiasının yerinde olmadığı sonucuna varılmıştır.
Diğer yandan, 4734 sayılı Kamu İhale Kanunu’nun 53’üncü maddesinin (j) fıkrasının
9’uncu alt bendinde “Başvuru sahibinin iddialarının tamamında haklı bulunması halinde,
Kurul kararı ile itirazen şikâyet başvuru bedelinin başvuru sahibine iadesine karar verilir.
Kurul kararının başvuru sahibine bildirimini izleyen otuz gün içinde başvuru sahibinin
Kuruma yazılı talebi üzerine, bu talep tarihini izleyen otuz gün içinde Kurum tarafından
itirazen şikâyet başvuru bedelinin iadesi yapılır ve son ödeme tarihine kadar geçen süre için
faiz işlemez. Diğer hallerde başvuru bedeli iade edilmez. Bu fıkranın (1) numaralı bendi
uyarınca tahsil edilen bedel hiçbir durumda iade edilmez.” hükmü yer almaktadır.
Aktarılan Kanun hükmüne göre, başvuru sahibinin itirazen şikâyete konu iddialarının
tamamında haklı bulunması halinde başvuru bedeli iadesinin söz konusu olabileceği dikkate
alındığında, yukarıda yer verilen tespit ve değerlendirmeler neticesinde, başvuru sahibinin,
iddialarının tamamında haklı bulunmadığı anlaşıldığından başvuru bedelinin başvuru sahibine
KAMU İHALE KURULU KARARI
Toplantı No
Gündem No
Karar Tarihi
Karar No
: 2023/045
: 27
: 06.09.2023
: 2023/UY.I-1188
iadesi için Kanun’un öngördüğü şekilde "başvuru sahibinin iddialarının tamamında haklı
bulunması" koşulunun gerçekleşmediği, dolayısıyla 4734 sayılı Kamu İhale Kanunu’nun
53’üncü maddesinin (j) fıkrasının 9’uncu alt bendi hükmü gereğince başvuru bedelinin
iadesinin mümkün bulunmadığı anlaşılmıştır.
B) İhalelere Yönelik Başvurular Hakkında Yönetmelik’in 18’inci maddesinin ikinci
fıkrası yönünden yapılan inceleme sonucunda herhangi bir aykırılık tespit edilmemiştir.
Açıklanan nedenlerle, 4734 sayılı Kanun'un 65'inci maddesi uyarınca bu kararın tebliğ
edildiği veya tebliğ edilmiş sayıldığı tarihi izleyen 30 gün içerisinde Ankara İdare
Mahkemelerinde dava yolu açık olmak üzere,
Anılan Kanun'un 54'üncü maddesinin onbirinci fıkrasının (c) bendi gereğince itirazen
şikâyet başvurusunun reddine,
Oybirliği ile karar verildi.